Kocaeli Çeşmeleri

ceylannur

Uzman Kardeşimiz
Üyemiz
Katılım
2 Eylül 2011
Mesajlar
3,872
Tepkime puanı
37
Kocaeli Çeşmeleri

Tarihi kaynaklardan öğrenildiğine göre İzmit’te tarih boyunca çok sayıda çeşme ve sebil yapılmıştır. Ancak bu çeşmelerin büyük çoğunluğu kente 1933 yılında Paşa Suyu’nun getirilmesi ile kendi haline bırakılmış ve bunların yıkılmalarına olanak sağlanmıştır. Çeşmelerden bazıları da yeni açılan yol ve caddelerden ötürü yıkılmıştır. Bu çeşmeler arasında; Selçuklu döneminde yapıldığı sanılan Tozluzade Çeşmesi 1966 yılında yıkılmıştır. Kocaeli Müzesi’ne rastlantı sonucu getirilen Hasanağa Çeşmesi (1882) Ulugazi İlköğretim Okulu yakınında Hacı Mehmet Ağa çeşmelerinin kitabeleri bu yıkımdan arta kalan örneklerdir. Bunların yanı sıra Gebze’de Hamam Çeşmesi, Orun Mustafa Çeşmesi, Meydan Çeşmesi günümüze gelemeyen çeşmeler arasındadır.


Canfeda Kethuda Kadın Çeşmesi (Merkez)

Kocaeli İzmit Körfezi’ne hakim tepede, İç Kale’nin ortasındaki set üzerinde yer alan Orhan Gazi Camisi’nin avlu kapısının karşısında bulunan bu çeşme Orhan Gazi Camisi ile beraber yaptırılmıştır. Daha sonra Canfeda Kethüda Kadın 1826 yılında çeşmeyi yenilemiş, Sultan II.Mahmut’un hazinedar ustası Suada Usta tarafından tamir edilmiştir.

Çeşmenin üzerinde Canfeda Kethüda Hatun’un 1826 yılında yeniden yaptırdığını gösteren sülüs yazılı kitabesi bulunmaktadır:

Kitabe:

Sahibü’l hayrat Canfeda Kethüda Kadın merhumenin İzmit’in midderununda inşa ve icrasına muvaffak oldukları
Çeşmeleri su yollarının müruru zaman ile müşrif-i harap ve muattal olmakla
Mu’ahharem menbaında külliyen tamir ve çeşmelere icrâya muvaffak olan hâlâ serlevhâ
Şehinşah-ı Cihân Hazret-i gazi Sultan Adli Mahmud Hân meddei zilâl-i
Devletehû ilâ âhır-id-devran efendimiz Hazretlerinin haremi saray-ı humayunlarından hazinedir ustalık
Rütbe-i celilesi ile şerefyabolan aliyyetüs şân suada usta hazretlerinin imarına muvaffak oldukları hayratıdır. H.1242 (1826)

Çeşme tümüyle mermer kaplı olup, yuvarlak ayna taşının üzerinde barok bezemeli kitabesi bulunmaktadır. Önünde yalak taşı, arkasında da dikdörtgen planlı su haznesi bulunmaktadır.

Mısırlıoğlu Çeşmesi (Merkez)

Kocaeli Hacı Hasan Mahallesi, Alaca Mescit Sokağı’nda bulunan bu çeşme, Mısırlıoğlu isimli bir kişi tarafından 1713’te yaptırılmıştır. Çeşme üzerindeki, sülüs yazılı kitabesi çok aşındığından yeterince okunamamıştır.

Çeşme Kocaeli’ndeki sayıca çok azalan iki cepheli çeşmelerden birisidir. Çeşme ayna taşı, yalak ve arkasındaki su haznesinden meydana gelmiştir.


Pertev Paşa Çeşmesi (Merkez)

Kocaeli Yeni Cuma Mahallesi’nde, eski İstanbul-Ankara Karayolunun yanında bulunan Pertev Mehmet Paşa Cami avlusunun güneybatısına da iki bölümden bir çeşme bulunmaktadır.


Nymphaion Çeşmesi (Merkez)

Kocaeli Tepecik Mahallesi’nde, İstanbul Caddesi, Yeni Turan İlköğretim Okulu yanındadır. Temelleri günümüze ulaşabilen bu anıtsal çeşme MS.II.yüzyılda yapılmıştır.

Nymphaion’un günümüze gelen kalıntılarından ve temellerinden anlaşıldığına göre, Anadolu'nun en büyük çeşmelerinden olduğu anlaşılmaktadır. Çeşme Korint düzeninde, sütunlarla süslenmiş bir cephesi bulunuyordu. Bu cephesinde de kitabesi bir kemer üzerine oturtulmuştur. 1930 yılında burada yapılan temel kazıları sırasında Nymphaion’a ait mimari parçalar ve heykeltıraşi örnekleri ortaya çıkarılmıştır.


Hünkar Çeşmesi (Gebze)

00102168.jpg
Kocaeli Gebze ilçesi, Hünkar Çayırı denilen yerde bulunan bu çeşme, IV.Mehmet zamanında, Sadrazam İbrahim Paşa tarafından, Fatih Sultan Mehmet anısına 1659 tarihinde yaptırılmıştır. Çeşmenin önüne Fatih Sultan Mehmet’in bir anıtı dikilmiştir. Halk arasında Fatih Sebili diye de adlandırılan çeşme, Fatih Sultan Mehmet’in otağını kurduğu yerdir.

Fatih Sultan Mehmet'in 27 Nisan 1481 cuma günü İtalya üzerine yapılacak bir sefer için üç yüz bin kişilik ordusuyla Üsküdar'dan İzmit'e doğru yola çıktığında, ordusuna mola verdiği ve otağını kurdurduğu çayırlık alana “Hünkar Çayırı” denilmektedir. Günümüzde bu alan Çayırova adıyla anılmaktadır. Çeşme yakın tarihlerde onarım görmüştür.


İbrahim Paşa (Çarşı) Çeşmesi (Gebze)

Kocaeli, Gebze ilçesinin merkezinde, Eski Çarşı’nın ortasında, Çoban Mustafa Paşa Hamamı’nın yanı başında bulunan bu çeşme, Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa’nın kethüdası ve Veziri İbrahim Paşa tarafından 1664 yılında yaptırılmıştır. Çeşme üzerindeki kitabesinde İbrahim Paşa’nın ismi ve Ebcet hesabı ile düşürülen tarihi okunmaktadır.

Kitabe:

”Ayn İbrahim der kıl müsamil zemzemin

Bu çeşmenin yapılması ile birlikte halk arasında bir mersiye söylenmiştir:

İbrahim Paşa kuyu kazmış
Dokuz arşın eni boyu
Terazi ile gelir suyu
Çeşmesi var Gebze’nin
Bundan evvel harab oldu
Bir efendi sebep oldu
Elli üçte tamir oldu
Bu çeşmesi Gebze’nin

Çeşme 6 m. eninde, 6 m. yüksekliğinde kare planlıdır.Üzeri piramidal bir çatı ile örtülüdür. Çeşmenin üç yönünde ayna taşları ile musluklar, kuzeyinde su deposu yer almaktadır. Suyunun akışı Terazi Sistemi ile sağlanmıştır. Çeşme 1933 yılında onarılmıştır.


Eskihisar Çeşmesi (Gebze)

Kocaeli Gebze ilçesi’nde Eskihisar’da bulunan bu çeşme, 1772 yılında yaptırılmıştır. Banisi bilinmemektedir. Çeşme 1850 yılında onarılmıştır.

Çeşme kare planlı olup, üzeri piramidal çatı ile örtülmüştür. 2 m. yüksekliğindeki çeşmenin ön ve arka yüzü 2.70 m., yan kısımları 3.15 m.dir. Günümüze harap durumda gelebilen çeşmenin kitabesi orijinal halini korumuştur. Çeşme çeşitli dönemlerde yapılan onarımlar nedeni ile özelliğini yitirmiştir.


Arapçeşme (Gebze)

Kocaeli, Gebze ilçesi Arapçeşme Mahallesi’nde bulunan bu çeşmenin kitabesi bulunmadığından banisi ve yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. Yapı üslubundan Osmanlı dönemine, XVIII. yüzyıla ait olduğu sanılmaktadır.

Çeşme kesme taştan yapılmış olup, üç yönünde musluk ve yalağı bulunmaktadır. Taşlarının renginden ötürü bu ismi aldığı sanılmaktadır. Çeşme 1946 yılında onarım geçirmiştir.


Papaz Çeşmesi (Gebze)

Kocaeli Gebze ilçesinde bulunan en eski çeşmelerden biri olup, kitabesi bulunmadığından banisi ve yapım tarihi ile ilgili bilgi bulunmamaktadır.

Çeşmenin bir Rum Ortodoks papazına izafeten yaptırıldığı söylenmektedir. Bu çeşmenin hemen yakınında bir kilisenin temel kalıntıları bulunmaktadır. Bizans dönemine ait olduğu sanılan çeşme günümüzde harap durumdadır.


Namazgâh Çeşmesi (Gebze)

Kocaeli Gebze ilçesi girişinde, eski Ankara-İstanbul yolu üzerinde bulunan bu çeşmenin, burada bulunan bir namazgâha ait olduğu bilinmektedir. Bundan ötürü çeşmeye Namazgâh Çeşmesi ismi verilmiştir. Günümüze harap durumda gelebilen kitabesinden, El Haç Abdi kerimesi tarafından 1773 yılında hayrat olarak yaptırıldığı öğrenilmektedir. Ayrıca onarım kitabesinde de 1923 yılında onarıldığı belirtilmektedir.

Çeşme günümüze gelememiştir.


Çatalçeşme (Gebze)

Kocaeli Gebze ilçesi, Tavşancıl Beldesi, Çerkeşli yolu üzerinde bulunan bu çeşmenin kitabesi bulunmamaktadır. Bizans dönemine ait olduğu sanılan çeşmenin bir aslan başından ibaret musluğu bulunmaktadır. Yakın tarihlerde bu musluğu kırılmış olan çeşme, günümüzde harap durumdadır.


Galipağa Çeşmesi (Gebze)

Kocaeli Gebze ilçesinde, Bayramoğlu yolunun Darıca girişinde bulunan bu çeşme, Darıca eşrafından Galipağa tarafından 1937 yılında yaptırılmıştır. Çeşme birkaç kez onarım görmüş olup, günümüzde kullanılmaktadır.


Banara Çeşmesi (Gebze)

Kocaeli Gebze ilçesinde bulunan Banara Çeşmesi’nin tarihi Roma dönemine kadar inmektedir. Eski İstanbul-Bağdat kervan yolu bu çeşmenin önünden geçiyordu. Günümüzde harap bir durumda olan çeşmenin restorasyonu Gebze belediyesi tarafından yapılmaktadır.


Kuşuncubaşı (Yolcuönü) Çeşmesi (Gebze)

Kocaeli Gebze ilçesi, Tavşancıl Beldesinde bulunan bu çeşmeyi kitabesinden öğrenildiğine göre, Kurşuncubaşı Hacı Hüseyin 1899 yılında yaptırmıştır. Hacı Hüseyin Milli Mücadele yıllarında Yahya Kaptan’a evini tahsis etmiş ve yakalandığı güne kadar da orada yaşamıştır.

Tavşancıl’da yaşayanlar Hıdrellez eğlencelerini bu çeşmenin bulunduğu yerde yapmışlardır. Bu çeşme gereksiz yere 1990 yılında yıktırılmıştır. Çeşmenin mimari yapısı kadar Yahya Kaptan’a yakınlığı olan Minareci Hacı Hüseyin’in tarihi belge niteliğindeki çeşmesinin yıkılması üzüntü vericidir.


Çarşı Çeşmesi (Gebze)

Kocaeli Gebze ilçesi, Tavşancıl’da bulunan bu çeşme, kitabesinden öğrenildiğine göre Kara Ali tarafından 1766 yılında yaptırılmıştır. Çeşmenin banisi Kara Ali ile çeşmeyi yapan Besim Usta’nın ismi çeşme duvarlarından birisine madalyon içerisine yazılarak yerleştirilmiştir. Bu çeşme de Belediye iş hanının yapımı sırasında, 1988 yılında yıktırılmıştır.


Hallaçdere Çeşmesi (Gebze)

Kocaeli Gebze ilçesi, Tavşancıl beldesinde bulunan bu çeşme Derviş İbrahim tarafından 1802 yılında yaptırılmıştır. Çeşmeyi yapan usta Tavşancıllı Muhammed Reis Usta’dır.

Kitabeli olan çeşme, köfeki taşından yapılmış olup ön yüzünde ayna taşı ile su yalağı bulunmaktadır.


Şakir Çeşmesi (Gebze)

Kocaeli Gebze ilçesi Tavşancıl beldesinde bulunan bu çeşme, kitabesi bulunmadığından yapım tarihi bilinmemektedir. Ancak üzerini örten beton kaplamanın altında kesme taştan yapıldığı görülmektedir. Büyük olasılıkla Bizans döneminden kalmış, Osmanlı döneminde de yenilenerek kullanılmıştır.
Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraf, ...:::KOCAELİ VALİLİĞİ:::... adresinden alınmıştır.
 
Üst Alt