- Katılım
- 2 Eylül 2011
- Mesajlar
- 3,872
- Tepkime puanı
- 37
MANİLER,ATASÖZLERİ, DEYİMLER, BEDDUALAR, DUALAR
Evlerde ve Sohbet Meclislerinde Neler Yapılırdı
Siverek tarih boyunca medeniyetlerin yatağı olan Mezopotamya da yer aldığı için bu coğrafyanın zengin folkloruna sahiptir. Pek çok iç ve dış göçlere sahne olan bölgede değişik kültürlerin izlerine hemen her alanda rastlamak mümkündür.
Siverek, Cumhuriyetten önce ve sonrasında, kent kültürüne aşina , eğitim düzeyi yüksek bir nüfusa sahipti. Bu kitle içinde musiki, el sanatları, halk hikayelerinin sazsız söyleyicileri (Dengbejler ), şairler, maniciler, çalgıcılar, masal anlatıcıları ve daha niceleri vardı.
Bunlardan çalgıcılar, evlenme, sünnet ve özel günlerde davul zurna başta olmak üzere cümbüş, bağlama dabruka, zil defi, rubap, tambura gibi çeşitli müzik aletlerini çalarak sanatlarını icra ederlerdi. Halk arasında “tambura” denilen 9 perdeli ve üç telli halk müziği sazını çalanlar ise, genelde belli dönemlerde mahallelerin geniş alanlarında tambura meydanlarını şenlendirirlerdi. Saz eşliğinde ya da sazsız sadece sözlü olarak atışırlardı. Bu meydanlarda çeşitli maniler ve türküler çalıp söyleyerek toplananlara müzik ziyafeti çekerlerdi.
Ayrıca değişik giysiler giyen erkeklerin oynadığı ve adına" KÖÇEKÇE" denilen halk oyuncuları vardı. Diğer bir grup ise, halk hikayelerini söyleyenlerdir. Bunlar özel günlerde veya kış gecelerinde sohbet meclislerinde saatlerce şiirlendirdikleri halk hikayelerini sesleriyle ve kendilerine özgü makamlarda söylerlerdi.
1970'li yıllara kadar Siverek'te halk arasında çok güzel ve yerleşik bir adet vardı. Yakın akrabalar komşular, dostlar ve gençler büyük odalarda toplanırlardı. Benzerlerine günümüzde rastlanmakta ise de, eski oda canlılığı kalmamıştır. Şimdi televizyon artık bütün evlerin, meclislerin sohbet yetkisini elinde bulundurmaktadır. Bu odaların baş köşesinde alimler, yaşlılar ve aile büyükleri otururdu. Çeşitli yiyecekler, kuru yemişler, çiğ köfteler ve çaylar yiyilip içilirdi. Daha sonraki saatlerde, hüneri olanlar, hünerlerini gösterirlerdi. Çevrede ne gibi hal ve haberler var ise orada anlatılırdı. Daha sonra varsa alimlerden sorular sorulur cevaplar alınırdı. İleri gelenlerden sorunlara çözümler istenirdi. Herkes hünerini gösterdikten sonra, halk aşıkları “mesele”ler söylerlerdi. Önemli olayları kendi tarzlarıyla türkü halinde söyleyen “Dengbej ”lere sıra gelirdi.
Bu sohbet toplantıları her hafta bir evde yapılırdı. Genellikle maddi durumu iyi olan evlerde daha sıkça yapılırdı. Siverek'teki maniciler ise, özel bir yeteneğe sahip olan ve toplumun sünnet, nişan, sohbet, düğün ve özel toplantılarında, içinde bulundukları ortama uygun olarak irticalen(doğaçlama) söyledikleri veya daha önceden ezberledikleri halk manilerini söyleyip insanları hem eğlendirir hem de düşündürürlerdi. “Mesele” ve “hikaye” anlatanlar ise genellikle uzun kış gecelerinin daha güzel ve daha neşeli geçmesini sağlarlardı.
SİVEREK’TE SÖYLENEN ANONİM MANİLER
Mani benım ezberım
Kan ağlıyor gözlerım
Ben o yarın yolını
Ölene dek beklerım
Siverektır ocaktır
Gülü kucak kucaktır
Sivereğın kızları
Tapılacak ocaktır
Siverek evrıleydı
Çark gıbı çevrıleydı
İçınde gezenım yok
Dibınden devrıleydı
Sivereğın uşağı
Gevşek bağlar kuşağı
Şaka maka dinlemez
Çeker yağlı bıçağı
Çıbığım ark içınde
Dolanır çark içınde
O boyın abdalıyam
Gezer Siverek içınde
Çıbığım yok uzadım
Yar yolını gözledım
Siverek’te eşın yok
Senı kıme benzedım
Siverek’te at gezer
Üstünde yiğıt gezer
Sivereğın kızları
Birı birınden güzel
Çıbığımın uzını
Gazel almış gözünü
Ölmeyeydım göreydım
Bi da yarın yüzını
Siveregi ögerler
Damda sokı döğerler
Sivereğın kızları
Öldürmezler severler
Siverek iki yoldır
Birı sağ birı soldır
Soluna canım kurban
Yarın geldığı yoldur
Siverek’tır sarayım
Senı kımden sorayım
Mektuban teşekkürler
Mah cemalın göreyım
Ataş koydum kürege
Mühür vurdım direğe
Acep o gün olır mı
Yar gele Sivereğe
Masa üstünde pekmez
Bu pekmez behen yetmez
Sivereğın kızları
Taksisız gelın gıtmez
Aman güzel gemıcı
Nerden aldın pırıncı
Sivereg’ın içınde
Benım yarım birıncı
Mınarada ezan var
Has bahçada gezen var
Sivereğın içınde
Üreğımı ezen var
Çarşıdan aldım narı
Makinanın kolları
Sivereğın içınde
Beğendım nazlı yarı
Sivereğın kızları
Yamandır anaları
Başlıksız kız vermezler
Alıpta kaçırmalı
Siverek yollarında
Gül açar bağlarında
Allah canımı alsın
O yarın kollarında
Çadır kurdum düzlere
Diken oldum gözlere
İşte bağ ben gıdiyem
Siverek kalsın sızlere
Tepsiye serdım küncü
Gerdana serdım incı
Öyle bir yar sevdımkı
Siverek’te birıncı
Siverekte yağ dolu
Etrafı karla dolu
Doktor behen ne yapsın
Yüregım efkar dolu
Hürriyet caddesınde
Kitabı var elınde
Benım sevdığım güzel
Siverek lisesınde
Siverek kalasıyam
Buranın alasıyam
Nerde bir güzel görsem
Ben onun hestesıyem
Kala kalaya bakar
Kaladan kanlar akar
Delıkanlı durırken
Ihtiyara kım bakar
Kaladan indım bu gün
Elımde altın gügüm
Ana benı tez ever
İstemem dügün mügün
Kaladan iner kaprağ
Ağzında yeşıl yaprağ
Gel sarılağ çıft yatağ
Sonumuz kara toprağ
Oğlan adın aloştır
Fesın püskülü hoştır
Her gün gel burdan savış
Koy desınler berduştır
Oğlan adın Alidır
Boyın rehan dalıdır
Her gün gel savış burdan
Koy desınler yarıdır
Oğlan adın Ayıbtır
Sırma aba giyıptır
Akraba arasında
Başlık almak ayıptır
Oğlan adın Mustafa
Canın gül koynun sefa
Evvel böyle değıldın
Şımdı oldın bé vefa
Çarşıdan aldım mışmış
Göynüm aboya düşmüş
Abo benım aşkımdan
Bir aydır uyumamış
Bu gün hava serındır
Fatma abla gelındır
Ağlama Fatma abla
Emin abé senındır
Kız adın Fatma güzel
Kaşların çatma güzel
Açta koynuna girım
Yalavuz yatma güzel
Deniz kumsız olır mı
İbrığ susız olır mı
Kınamayın analar
Gençler yarsız olır mı
Karşıda karaçiler
Otırmış fal açiler
Dediler yarın gelmış
Gönlümü hoş ediler
Güvercin havadadır
El urma yuvadadır
Allah mırazım versın
Ellerım duadadır
Güvercin perçindedır
Hırhalı kızındadır
Sağ olsın kellok mehle
Güzelım içındedır
Kormişkanda bir kuş var
Kanadında gümüş var
Aloş gıttı gelmedı
Elbet bunda bir iş var
Demlıkte çay oldı yar
Anan duysa yandın yar
Kapıdan giremedım
Genıştı oldu dar
İncırım incır tutar
Saatım zıncir tutar
Gel de sarılağ yatağ
Yüregım sancı tutar
Mor menekşe morlanır
Yar kahvede dolanır
Hasa peşkir belınde
Çaylar ile dolanır
Karşıda kara koyın
Tutın kafese koyın
Ben bu dertten ölürsem
Adımı garip koyın
Kapıda durma oğlan
Bıyığın burma oğlan
Benı sehen vermiler
Boş hayal kurma oğlan
Teyşt dibınde deleme
Kaşlar benzi keleme
Ben senı gizlı sevdım
Sen duyırdın aleme
Kavanoz dolı reçel
Bu günler gelır geçer
Yüzüm arsızdır güler
İçımden neler geçer
İsot serdim havlıya
Ahım yara kalmıya
Yar üstıne yar sevmış
Muraz menzil almıya
Leymun yere mıhladım
Gıttım geldım koğladım
Yarın bir çıft lafını
Can evımde sağladım
Ben bir hebbe biberem
Ortanızda dilberem
Yarım yüzını eğme
Mısafırem gıderem
Kalk gıdağ böylesıne
Ğeripler mehlesıne
Orda bir ğerip ölmış
Hadı gıdağ yasına
Terzının makinası
Çık çık eder iğnesi
Ben sevdım eller aldı
Hayrını görmiyesı
Ben bir küçük fenerem
Yana yana dönerem
Geç buldum tez kaybettım
Hala ona yanarım
Yar başan nece dönım
El yatsın gece dönım
Gavur dinınden dönmi
Ben sehen nasıl dönım
Mezerım derin edın
Su serpın serın edın
Dünyada olamadım
Ahirette gelın edın
Ataş koydım mankala
Kuşlar kondı çankala
Sen orada ben burda
Bende nasıl can kala
Ne yaman estın felek
Umıdım kestım felek
Eller sarmış yarını
Behen ne kastın felek
Eğıl çınarım eğıl
Bu çınar benım degıl
Yar üstüne yar sevmış
Serçe parmağım değıl
Örümcek özlerınen
Kım gördü gözlerınen
Ben yarımdan vazgeçmem
El alemın sözünen
Bohça barın üstınde
Ayva narın üstınde
Dünyadakı şarkılar
Hepsı yarın üstıne
Küp dibınde unım var
Allah’tan umıdım var
Seni behen verseler
Koç babaya mumım var
Odamın camı kırık
Geziyem boynu kırık
Hiç kimseler görmesın
Benım gıbı ayrılık
Kızım naçar ağlama
Gündüz geçer ağlama
Bu kapıyı kapatan
Bir gün açar ağlama
Sarı kavun dilımı
Tutamadım dilımı
Hasret benı yandıri
Allah bıli halımı
Mavı taksi boyandı
Kapımıza dayandı
Dün gece kaçacaktım
Zalım abım uyandı
Hacı pınarın düzü
Zaptiye sardı bızı
İki komşu bir hoca
Kıysın nikahımızı
Eyvana serdım keçe
Nice bu ömrüm geçe
Acep o gün olır mı
Elın elıme geçe
Bu gece uymamışam
Baş yere koymamışam
Geçtı kızlar kervanı
Vallahi duymamışam
Mendilım benek,benek
Ortası çarğu felek
Emmı oğlu dururken
El oğlu neye gerek
Mendilım benek,benek
Ortasında kelebek
Yazın beraber idık
Kışın ayırdı felek
Mendilım turalıdır
Sevgilım buralıdır
Geçme kapım öğünden
Yüreğım yaralıdır
Mendilım arlı morlu
Bir yar sevdım çok zorlu
Utandım yar demeye
Çağırdım orta boylu
Merdivanım kırk ayak
Kırkına bastım dayak
Paşadan emır gelmış
Kızlara koca yasak
Merdivanım kırk ayak
Kırkına bastım ayak
Oğlan dedı gel kaçak
Kız dedı babam uyak
Karanfil onar açtı
Saksılara dolaştı
Sen benımsın ben senın
Falcı bıze fal açtı
Karanfil deste gıder
Kokusu yare gıder
Senı gören yigıtler
Evıne heste gıder
Karanfilın buharı
Dalları baş yukarı
Gıttım yarı sormağa
Demedı gel yukarı
Karanfil oylum oylum
Yarı koynıma koyın
Ben bu dertten ölürsem
Adımı dertlı koyın
Karanfil koydım tasa
El vurdum basa basa
Benım yarım çok güzel
Birezım boydan kısa
Kaşların dağlar benı
Aşkın ataşlar benı
Bu sene ğerip oldım
Her gören taşlar benı
Kaşların karalıptır
Gül benzın sararıptır
İkı mıskal aklım var
Onu da yar alıptır
Kaşların karaymışsan
Çok canlar yakarmışsan
Anan muhabetınden
Heç nasip almamışsan
Kaşlarının karası
Yüregımın yarası
Niye böyle uzadı
Mektubının arası
Uzun uzun kamışlar
Kamışı boyamışlar
Yazık güle değıl mı
Çalıya dolamışlar
Kaşın niye yay değıl
Tenın nıye kar değıl
Senın gıbı dilberın
Niye aklı tam değıl
Kavak uzanır gıder
Dalı uzanır gıder
Öpüş vermeyen kızlar
Mabal kazanır gıder
Ben bir uzın kamışam
Kapına yaslanmışam
İster al ,ister alma
Alnına yazılmışam
Su akar bendı bılır
Kız gıder fendı bılır
Ben yarın kölesıyem
Satarsa gendı bılır
Kazanlarda aş pişer
Kaynanaya iş düşer
Oğlan evıne maşallah
Kız evıne daş düşer
Su akar olğın olğın
Üç güzel behen vurğın
İkısı şöyle dursın
Birısı boyıma uyğın
Bızım evın diregı
Kaynanamın yüregı
Ne karşımda durisen
Abdesthane küregı
Köprünün altı kazık
Ölmüş kaynanam yazık
Kaynanama acımam
Bir top bezıme yazık
Kapı önü buz gıbı
Kaynanam domuz gıbı
Çatla patla kaynana
Gezecağam kız gıbı
Kazanda kelle bışer
Kaynana gene şişer
Onca şişme kaynana
Sehen bir gemıg düşer
Gül koydum bardağına
Denizın ortasına
Kaynana kurban olsın
Gelının dırnağına
Pacaya koydum fincan
Fincana koydım mercan
Kaynanamın adını
Koydım kuyrıklı sıçan
Bahçalarda bal kabak
Açılır tabak, tabak
Sen şeker ol ben kaymak
Gel yiyağ barmak, barmak
Boğça barsızdır güler
Ayva arsızdır güler
İçerim kan ağli
Yüzün arsızdır güler
Bahçalarda kestane
Dökülür tane, tane
Şımdıkı kızlar ucızdır
Gel alah beş on tane
Bahçaya girdı kuzu
Kolıma girdı sızı
Anasını ararken
Koynıma girdı kızı
Dama çıkmış el eder
Küpeler gel gel eder
İtın köpeğın oğlı
Her yerde henek eder
Dam dama dolaşıktır
Sahan dolı kaşıktır
Komşu kızın tenbele
Bızım oğlan aşıktır
Kalmışam ben kalmışam
Kız ben sehen kalmışam
Senı alırım diye
Evde békar kalmışam
Oy nolaydı nolaydı
O kız benım olaydı
Vallah ben çok seviyem
Kollarım dolanaydı
Kız enikten bağ behen
Bağta bir göz at behen
Derdınden ben erıdım
Birez insaf ét behen
Dama urdım kazmayı
Al başından yazmayı
Ben dün aklıma koydım
Sana mektup yazmayı
Esmer çayından geçtım
Kapıya bağtım geçtım
Nazlı gülün elınden
Bi tas savığ su içtım
Bağda üzım olaydım
Sepetlere dolaydım
O yar hemama gıtmış
Péştemalı olaydım
Hak hak hak kapı
Hak kapı sağlam yapı
O yar kapıya çıkmış
Ayağında kapkapı
Giymış kabardin şalı
Şalvarı Heleb malı
Kırk dügmelı yelegın
Altında Acem şalı
O yar behen yar behen
Bu canım kurban sehen
Evvel béle degıldın
Ecep ne oldı sehen
Oğlan oğlan yar oğlan
Yar oğlan canan oğlan
Düşmanlar benı isti
Behen sehib çık oğlan
Penceresı perdelı
Kulakları küpelı
Gönlüme ataş düştü
Senı gördım görelı
Develer katar katar
Sevdığım tahtta yatar
Öyle bir sevdığım var
O uyanır ay batar
Kız gidiyor çeşmeye
Eda işve etmeye
Sevdığın görır görmez
Başlar cilve etmeye
Elmaları soydular
Ortasını oydılar
Benım sevdığım kıza
Yüz binlerı saydılar
Elınde su bardağı
Al al olmış yanağı
Her yérı güzel ama
İlla kiraz dudağı
Dabançam dolu saçma
Ben geliyem sen kaçma
Ben senı çok seviyem
Kaçma sevdığım kaçma
Esmer çayı ağıyor
Yarım damdan bağıyor
Öyle bir yar sevmışem
Bakışı can yağıyor
Kız damdan ne bağısen
Yüregımı yağısen
Gönlüm yandı erıdı
Derde derman olmisen
ATASÖZLERİ, DEYİMLER,
Deyimler
-Açma ağzını açmiyım ağzımı.
-Ad Ali’nın nam Veli’nın
-Adam ğırferi olmış.
-Adamın birisının sakalı yaniy diğeri “Dur söndırme gelım cığaramı yandırım.” diy.
-Adamın kafasına vurmuşlar “ah arğam, ah arğam” demış.
-Ağanın malı gıdiy, ğızmıkarın (hizmetkarın) canı gıdi.
-Ağır ol batman gelesen.
-Arğımiyan başa çaput sarisan.
-Akılu Fe’m sahibi olasan
-Al asilı ser hasırı.
-Ar çike namus çike ha kuné ha kuné.
-Ar nice, haya nice, arsıza haya nice.
-Arlı arından korği, arsız di benden korği.
-Asil at gendıne kırbaç urdırmaz.
-Avrat,erkegı hem aziz,hem de rezil eder.
-Ayağı yanmış it gıbı dolaşi.
-Başkasının eşegıne binmağnan yol bitmez
-Başkasının atına binmağla erkek olunmaz
-Bedenle gömleğı birıbirıne düşüri.
-Ben ona söyliyem o palıga söyli.
-Benı kuru çulın üstünde bırağtı.
-Bergirdır önünde gıdisen ağız ati. Arğasından gıdisen tizık (tekme) ati .
-Benım késemden gıttı.
-Beyhude yazmağtan ne mana.
-Bıl benı bılım senı
-Bılsın kı ayran yoğırdın kardaşıdır.
-Binın yarısı beş yüzdür o da ne sende var ne bende.
-Bir üzüm hebbesınden kerge kaynadisan.
-Biz bize hayran biz bize kurban
-Başkasının tazısıyla ava gidilmez
-Behen yoğ içıne p..
-Belaş mezel görse içine girer
-Bıp démağa dudağ lazım.
-Bu hediye borç ekmektır.
-Cahilın uçmağına da sıçmağına da bağmam.
-Canımın etını yérem kasabın mınnetını. çekmem.
-Cehennem vaviğıne(çakalına) benzisen.
-Çağala mağala herkes evıne dağala.
-Çalma élın kapısını parmakla, çalarlar kapını tokmakla.
-Çırasını almış péşımde dolaşi.
-Çoğ acıma acınacağ hale gelırsen.
-De bu saz benden eksiktır.
-Delaldır eşşegı kaybolmış.,(dellalın eşegi kaybolmuş.)
-Delılerden denk oldım, akıllılara hasret kaldım.
-Delı sevılır densız sevılmez.
-Devenın péşıngı eşşek olırsa halı budır.
-Devran ağaç gölgesi gıbıdır. Bazen bu tarafta bazen o taraftadır.
-Dilencıye kıtlık olmaz.
-Dilsızlerı dillı étmeyın
-Eşegın aklına karpuz kabuğu getırme
-Deve Deve Dank
-Disen belkı ekmegın önünde bağlamışsan.
-Disen belkı evde bulamaç savımış.
-Diyisen diyisen yapmisan.
-Disen belkı gendısınden borç isteni.
-Dostımı tanıyana keder malımı batırdım.
-Dostlığ kantarla hesap miskalla.
-Düşmana göster, geri çek.
-Dolan dolan mala ğalan.
-Düştü öldü (Ketu mır) (o iş bitti).
-Ekmegınde duz yoğtır
-Ekmek yoğtır yémağa atla gıder sıçmağa
-El alemin bağında kavğa ediler, benım bağımda barışiler
-Erkek adam bi kile duz yiyer
-Eşşek degıl sıppa. (Ker ne kurri)
-Et ola it ola
-Evını yığtı.
-Ekmegın üzerıne döki döki olmi.
-Ekmek hıdırın su bedırın, yiyın içın kudırın.
-Ella(h) kımıne diş véri nohıt vérmi, kımınede nohıt veri diş vérmi.
-Ellah héç bi işı mümkunsız yapmamış.
-Ella(h), karı dağına göre yağdıri.
-Emmı oğlu emmı kızını at üstınden indırır.
-Erkek evın direğıdır, kadın evın yüreğıdır.
-Eşşeğe édemi palıga (Palan) gıdi.
-Eşşekten düşmüş hop hoptan olmi.
-Evını şén éttı batırdı.
-Fakir eşegını kaybedi görınce çoğ kéfédi.
-Gavur parasınan bi kuruş etmi.
-Gece hırhızı gıbı gelisen.
-Gel olsın gılgıl olsın.
-Gelın kağtı evı yığtı
-Güle damdan gel.
-Gelın damadın gönlünce olacağ.
-Gelının dilı yoğ, kaynana,nın imanı yoğ.
-Gıt bakkalda kör ol, gel evde gözın aç.
-Güllesı ğır oli (işlerı tıkırında).
-Gündüz yati gece ati.
-Ğağa (halka) gıder masiye(balığa),gendı ne gıder kusiye (Kaplumbağa).
-Hain hoflı (korkak) olır.
-Hakkım karğada olsın elbet bir gün yére konar.
-Hanım senı aşağıda da gördım yuğarda da gördım.
-Hacı emmı acele iş sevmez.
-Has ekmek ğırpo memleket. Yiyın için kudurun.
-Hebo suya hebo sabuna
-Heleb yolında nal sori.
-Hem Ella(h) kar vere, hemde el ayak donmıya.
-Hem ufak sür, hem derın sür, hem de öküzlerı incıtme
-Her kes bir işın levendıdır.
-Her şeyın çerçisıdır.
-Heşaş Heşaş gel benı dög
-Herkes külü gendı ocağına çeki.
-İkı abbas, yoğtır bir palas.
-İki kersek bir daşa bedeldir.
-İki yağası bi araya gelmi
-İki yüz yiyenın olsun, iki diyenın olmasın.
-İnde bela zinde bela
-İş erkek adamın başına gelır.
-İtın demesiyle gökten külünçe yağmaz.
-İtın kuyruğu kalıp tutar mı.?
-İyısı bızı bulmi, kötüsü bızden vazgeçmi.
-İyi ot yüksek ve asi kayalıklarda olır.
-Kaburğası kalındır
-Kalo ölme bahar geli Piré ölme pıncar geli.
-Kapıdan kovisan pacadan geli, pacadan kovisan locından (Bacadan) geli.
-Karaçı kızı hatun olmaz,olsa da karnı doymaz.
-Kaz kaz ile,baz baz ile kor(kör) horoz kor tavığ ile.
-Kelleden maksat beyindır
-Keyf dédığın nedır kı, keyf dedığın serçe bokıdır.
-Kor gözden yaş ağar mı
-Küçügü kağar büyüge bağar.
-Kımın tavığına kış demişem
-Kıttonun fermanı çıkmış,okuyan kım, dinliyen kım.
-Kızım sehen diyem,gelınım sen anna.
-Kor tavığın kor müşterısı olır.
-Kor topal keçeloz, mal bızımdır kabulız.
-Koy desınler cılk Numan yaralıdır..
-Köpek kırpılmakla tazı olmaz.
-Körın istedığı bi göz Ella(h) veri ikı göz.
-Körler sağırlar biribirini ağırlar.
-Kurban oldığım Ella(h) dişsıze leblebı, kulağsıza küpe vérmış .
-Kurda disen gıt kuzuyu getır
-Kül odır kı ocağdan çığa
-Kül senın başan
-Layık olmayandan, Ella(h) önce aklı ali sonra malı.
-Maksat desınler haçonun hançerı vardır.
-Méşede kar yağmış ha küné ha küné
-Mırdar sıçan olmış kaşığımıza girmış.
-Ne édersen gendıne édersın.
-Nede olsa gelıp bızımle duracak
-O ekmegı yi, ekmek onı yi.
-Oldı kat kat olmadı ac yat
-Oldınan öldıye çare yok.
-Öksız hırsızlığa gıdi ayın onbéşı doği.
-Öküz öli, derısı kali, yigıt öli namı kali.
-Ölüm sıtması tutmış.
-Sağırları kulaklı étmeyın
-Sen doğrı ol egrı belasını bulır.
-Sen o keder havar başarsan.
-Sen oldın hac ben oldım mühtac.
-Senın ekmegın dizın üstündedır.
-Senın yükünün olmadığı eşegı sürme.
-Su ne keder gölde kalsa o keder koğı düşer.
-Şeker kökıne çeker.
-Şirin akıl başa altın taçtır
-Tas ha çınladı ha kırıldı.
-Talizok gıbı gelesen
-Tavuk pislığınde darı görmüş.
-Tazı ava gıtmağ istemise sıçması geli.
-Topal köpek gıbı zıplisan.
-Uydı nefse girdı hapse
-Uyuz keçi gözden su içer.
-Uyuz it gıbı yerınde durmisan.
-Uzın abalılar benı almi, kut abalıları da ben almiyam.
-Veliden pelid, pelidden veli çığar.
-Vér elıne tezegı, al elınden ekmegı
-Yağ küpınden bal küpıne,bal küpınden yağ küpıne.
-Yaralı parmağa işemi
-Yaşayacak çocığ bokından bellı oli.
-Yedı çortın bir olmış.
-Yédığı kaba sıçandan korğ.
-Yedım kaz etınden doymadım lezzetınden.
-Yélle alo yélle bir hırpo daha geldı.
-Yénı tavığlar çığmış kırmızı yumırtalar édi.
-Aha yere tüküriyem kurumadan gelesen.
-Yılan delıgını bıli.
-Yüz vérdığ aliye ali sıçtı halıya
-Yüzüm kara kül yoktur, sofrada ekmek yoktur.
-Zırrope gıbı adamsan.
-Şıtıl gıbıdır.
BEDDUALAR,
-Anan öğıne uzanasan
-Başın yesın.
-Boynın altında kala.
-Cigerın ağzından gele.
-Dölbendım onların başına olsın.
-Ekmek atlı, sen yaya olasan.
-Ekmek davşan ola sen tazı olasan.
-Ella(h) belan vére.
-Ewın yığıla.
-Ewın yığılmiya.
-Gorında dik otıra.
-Gözın çığa.
-İki ayağın bi papuca gire.
-İki gözın avıcına dökıle.
-İki yağası bi araya gelmiye.
-Kafıl kedaya gelesen.
-Kapılara yazılmiyasan.
-Kapılarda kalasan. (Bekar kızlara)
-Kızıl kurt düşe sehen.
-Korrol.
-Mıraz görmiyesen.
-O boyda kalasan.
-Paranı ekşı nara véresen
-Sen kürçümi olasan.
-Sen senden Ğér görmiyesen.
-Sen senı kaşımaya tırnak bulmiyasan
-Soyına kır düşe.
-Tettırhani olasan.
-Tofan sehen dege.
-Tofana gelesen.
-Tok yédığın bayram günü ola.
-Töremiyesen.
-Yérler ucızken yére giresen.
-Yerre gir.
-Yerre giresen.
-Ella(h) insanları senden koriya
DUALAR.
-Anan baban rehmet.
-Ayağlarına sağlık.
-Ella(h) birın bin ede
-Ella(h) evladın bağışliya.
-Ella(h) gene sabır vére.
-Ella(h) insanı sıtar éde
-Ella(h) mırazın vere.
-Ella(h) senı sıtar éde.
-Ella(h) yazı yaz, kışı kış étsın.
-Ella(h) ziyade éde.
-Ewın şén ola.
-Ewın yığılmiya.
-Gorına nur yağa.
-Ölmışen rehmet.
-Tırnağın daşa degmiye.
-Tuttığın altın ola.
Evlerde ve Sohbet Meclislerinde Neler Yapılırdı
Siverek tarih boyunca medeniyetlerin yatağı olan Mezopotamya da yer aldığı için bu coğrafyanın zengin folkloruna sahiptir. Pek çok iç ve dış göçlere sahne olan bölgede değişik kültürlerin izlerine hemen her alanda rastlamak mümkündür.
Siverek, Cumhuriyetten önce ve sonrasında, kent kültürüne aşina , eğitim düzeyi yüksek bir nüfusa sahipti. Bu kitle içinde musiki, el sanatları, halk hikayelerinin sazsız söyleyicileri (Dengbejler ), şairler, maniciler, çalgıcılar, masal anlatıcıları ve daha niceleri vardı.
Bunlardan çalgıcılar, evlenme, sünnet ve özel günlerde davul zurna başta olmak üzere cümbüş, bağlama dabruka, zil defi, rubap, tambura gibi çeşitli müzik aletlerini çalarak sanatlarını icra ederlerdi. Halk arasında “tambura” denilen 9 perdeli ve üç telli halk müziği sazını çalanlar ise, genelde belli dönemlerde mahallelerin geniş alanlarında tambura meydanlarını şenlendirirlerdi. Saz eşliğinde ya da sazsız sadece sözlü olarak atışırlardı. Bu meydanlarda çeşitli maniler ve türküler çalıp söyleyerek toplananlara müzik ziyafeti çekerlerdi.
Ayrıca değişik giysiler giyen erkeklerin oynadığı ve adına" KÖÇEKÇE" denilen halk oyuncuları vardı. Diğer bir grup ise, halk hikayelerini söyleyenlerdir. Bunlar özel günlerde veya kış gecelerinde sohbet meclislerinde saatlerce şiirlendirdikleri halk hikayelerini sesleriyle ve kendilerine özgü makamlarda söylerlerdi.
1970'li yıllara kadar Siverek'te halk arasında çok güzel ve yerleşik bir adet vardı. Yakın akrabalar komşular, dostlar ve gençler büyük odalarda toplanırlardı. Benzerlerine günümüzde rastlanmakta ise de, eski oda canlılığı kalmamıştır. Şimdi televizyon artık bütün evlerin, meclislerin sohbet yetkisini elinde bulundurmaktadır. Bu odaların baş köşesinde alimler, yaşlılar ve aile büyükleri otururdu. Çeşitli yiyecekler, kuru yemişler, çiğ köfteler ve çaylar yiyilip içilirdi. Daha sonraki saatlerde, hüneri olanlar, hünerlerini gösterirlerdi. Çevrede ne gibi hal ve haberler var ise orada anlatılırdı. Daha sonra varsa alimlerden sorular sorulur cevaplar alınırdı. İleri gelenlerden sorunlara çözümler istenirdi. Herkes hünerini gösterdikten sonra, halk aşıkları “mesele”ler söylerlerdi. Önemli olayları kendi tarzlarıyla türkü halinde söyleyen “Dengbej ”lere sıra gelirdi.
Bu sohbet toplantıları her hafta bir evde yapılırdı. Genellikle maddi durumu iyi olan evlerde daha sıkça yapılırdı. Siverek'teki maniciler ise, özel bir yeteneğe sahip olan ve toplumun sünnet, nişan, sohbet, düğün ve özel toplantılarında, içinde bulundukları ortama uygun olarak irticalen(doğaçlama) söyledikleri veya daha önceden ezberledikleri halk manilerini söyleyip insanları hem eğlendirir hem de düşündürürlerdi. “Mesele” ve “hikaye” anlatanlar ise genellikle uzun kış gecelerinin daha güzel ve daha neşeli geçmesini sağlarlardı.
SİVEREK’TE SÖYLENEN ANONİM MANİLER
Mani benım ezberım
Kan ağlıyor gözlerım
Ben o yarın yolını
Ölene dek beklerım
Siverektır ocaktır
Gülü kucak kucaktır
Sivereğın kızları
Tapılacak ocaktır
Siverek evrıleydı
Çark gıbı çevrıleydı
İçınde gezenım yok
Dibınden devrıleydı
Sivereğın uşağı
Gevşek bağlar kuşağı
Şaka maka dinlemez
Çeker yağlı bıçağı
Çıbığım ark içınde
Dolanır çark içınde
O boyın abdalıyam
Gezer Siverek içınde
Çıbığım yok uzadım
Yar yolını gözledım
Siverek’te eşın yok
Senı kıme benzedım
Siverek’te at gezer
Üstünde yiğıt gezer
Sivereğın kızları
Birı birınden güzel
Çıbığımın uzını
Gazel almış gözünü
Ölmeyeydım göreydım
Bi da yarın yüzını
Siveregi ögerler
Damda sokı döğerler
Sivereğın kızları
Öldürmezler severler
Siverek iki yoldır
Birı sağ birı soldır
Soluna canım kurban
Yarın geldığı yoldur
Siverek’tır sarayım
Senı kımden sorayım
Mektuban teşekkürler
Mah cemalın göreyım
Ataş koydum kürege
Mühür vurdım direğe
Acep o gün olır mı
Yar gele Sivereğe
Masa üstünde pekmez
Bu pekmez behen yetmez
Sivereğın kızları
Taksisız gelın gıtmez
Aman güzel gemıcı
Nerden aldın pırıncı
Sivereg’ın içınde
Benım yarım birıncı
Mınarada ezan var
Has bahçada gezen var
Sivereğın içınde
Üreğımı ezen var
Çarşıdan aldım narı
Makinanın kolları
Sivereğın içınde
Beğendım nazlı yarı
Sivereğın kızları
Yamandır anaları
Başlıksız kız vermezler
Alıpta kaçırmalı
Siverek yollarında
Gül açar bağlarında
Allah canımı alsın
O yarın kollarında
Çadır kurdum düzlere
Diken oldum gözlere
İşte bağ ben gıdiyem
Siverek kalsın sızlere
Tepsiye serdım küncü
Gerdana serdım incı
Öyle bir yar sevdımkı
Siverek’te birıncı
Siverekte yağ dolu
Etrafı karla dolu
Doktor behen ne yapsın
Yüregım efkar dolu
Hürriyet caddesınde
Kitabı var elınde
Benım sevdığım güzel
Siverek lisesınde
Siverek kalasıyam
Buranın alasıyam
Nerde bir güzel görsem
Ben onun hestesıyem
Kala kalaya bakar
Kaladan kanlar akar
Delıkanlı durırken
Ihtiyara kım bakar
Kaladan indım bu gün
Elımde altın gügüm
Ana benı tez ever
İstemem dügün mügün
Kaladan iner kaprağ
Ağzında yeşıl yaprağ
Gel sarılağ çıft yatağ
Sonumuz kara toprağ
Oğlan adın aloştır
Fesın püskülü hoştır
Her gün gel burdan savış
Koy desınler berduştır
Oğlan adın Alidır
Boyın rehan dalıdır
Her gün gel savış burdan
Koy desınler yarıdır
Oğlan adın Ayıbtır
Sırma aba giyıptır
Akraba arasında
Başlık almak ayıptır
Oğlan adın Mustafa
Canın gül koynun sefa
Evvel böyle değıldın
Şımdı oldın bé vefa
Çarşıdan aldım mışmış
Göynüm aboya düşmüş
Abo benım aşkımdan
Bir aydır uyumamış
Bu gün hava serındır
Fatma abla gelındır
Ağlama Fatma abla
Emin abé senındır
Kız adın Fatma güzel
Kaşların çatma güzel
Açta koynuna girım
Yalavuz yatma güzel
Deniz kumsız olır mı
İbrığ susız olır mı
Kınamayın analar
Gençler yarsız olır mı
Karşıda karaçiler
Otırmış fal açiler
Dediler yarın gelmış
Gönlümü hoş ediler
Güvercin havadadır
El urma yuvadadır
Allah mırazım versın
Ellerım duadadır
Güvercin perçindedır
Hırhalı kızındadır
Sağ olsın kellok mehle
Güzelım içındedır
Kormişkanda bir kuş var
Kanadında gümüş var
Aloş gıttı gelmedı
Elbet bunda bir iş var
Demlıkte çay oldı yar
Anan duysa yandın yar
Kapıdan giremedım
Genıştı oldu dar
İncırım incır tutar
Saatım zıncir tutar
Gel de sarılağ yatağ
Yüregım sancı tutar
Mor menekşe morlanır
Yar kahvede dolanır
Hasa peşkir belınde
Çaylar ile dolanır
Karşıda kara koyın
Tutın kafese koyın
Ben bu dertten ölürsem
Adımı garip koyın
Kapıda durma oğlan
Bıyığın burma oğlan
Benı sehen vermiler
Boş hayal kurma oğlan
Teyşt dibınde deleme
Kaşlar benzi keleme
Ben senı gizlı sevdım
Sen duyırdın aleme
Kavanoz dolı reçel
Bu günler gelır geçer
Yüzüm arsızdır güler
İçımden neler geçer
İsot serdim havlıya
Ahım yara kalmıya
Yar üstıne yar sevmış
Muraz menzil almıya
Leymun yere mıhladım
Gıttım geldım koğladım
Yarın bir çıft lafını
Can evımde sağladım
Ben bir hebbe biberem
Ortanızda dilberem
Yarım yüzını eğme
Mısafırem gıderem
Kalk gıdağ böylesıne
Ğeripler mehlesıne
Orda bir ğerip ölmış
Hadı gıdağ yasına
Terzının makinası
Çık çık eder iğnesi
Ben sevdım eller aldı
Hayrını görmiyesı
Ben bir küçük fenerem
Yana yana dönerem
Geç buldum tez kaybettım
Hala ona yanarım
Yar başan nece dönım
El yatsın gece dönım
Gavur dinınden dönmi
Ben sehen nasıl dönım
Mezerım derin edın
Su serpın serın edın
Dünyada olamadım
Ahirette gelın edın
Ataş koydım mankala
Kuşlar kondı çankala
Sen orada ben burda
Bende nasıl can kala
Ne yaman estın felek
Umıdım kestım felek
Eller sarmış yarını
Behen ne kastın felek
Eğıl çınarım eğıl
Bu çınar benım degıl
Yar üstüne yar sevmış
Serçe parmağım değıl
Örümcek özlerınen
Kım gördü gözlerınen
Ben yarımdan vazgeçmem
El alemın sözünen
Bohça barın üstınde
Ayva narın üstınde
Dünyadakı şarkılar
Hepsı yarın üstıne
Küp dibınde unım var
Allah’tan umıdım var
Seni behen verseler
Koç babaya mumım var
Odamın camı kırık
Geziyem boynu kırık
Hiç kimseler görmesın
Benım gıbı ayrılık
Kızım naçar ağlama
Gündüz geçer ağlama
Bu kapıyı kapatan
Bir gün açar ağlama
Sarı kavun dilımı
Tutamadım dilımı
Hasret benı yandıri
Allah bıli halımı
Mavı taksi boyandı
Kapımıza dayandı
Dün gece kaçacaktım
Zalım abım uyandı
Hacı pınarın düzü
Zaptiye sardı bızı
İki komşu bir hoca
Kıysın nikahımızı
Eyvana serdım keçe
Nice bu ömrüm geçe
Acep o gün olır mı
Elın elıme geçe
Bu gece uymamışam
Baş yere koymamışam
Geçtı kızlar kervanı
Vallahi duymamışam
Mendilım benek,benek
Ortası çarğu felek
Emmı oğlu dururken
El oğlu neye gerek
Mendilım benek,benek
Ortasında kelebek
Yazın beraber idık
Kışın ayırdı felek
Mendilım turalıdır
Sevgilım buralıdır
Geçme kapım öğünden
Yüreğım yaralıdır
Mendilım arlı morlu
Bir yar sevdım çok zorlu
Utandım yar demeye
Çağırdım orta boylu
Merdivanım kırk ayak
Kırkına bastım dayak
Paşadan emır gelmış
Kızlara koca yasak
Merdivanım kırk ayak
Kırkına bastım ayak
Oğlan dedı gel kaçak
Kız dedı babam uyak
Karanfil onar açtı
Saksılara dolaştı
Sen benımsın ben senın
Falcı bıze fal açtı
Karanfil deste gıder
Kokusu yare gıder
Senı gören yigıtler
Evıne heste gıder
Karanfilın buharı
Dalları baş yukarı
Gıttım yarı sormağa
Demedı gel yukarı
Karanfil oylum oylum
Yarı koynıma koyın
Ben bu dertten ölürsem
Adımı dertlı koyın
Karanfil koydım tasa
El vurdum basa basa
Benım yarım çok güzel
Birezım boydan kısa
Kaşların dağlar benı
Aşkın ataşlar benı
Bu sene ğerip oldım
Her gören taşlar benı
Kaşların karalıptır
Gül benzın sararıptır
İkı mıskal aklım var
Onu da yar alıptır
Kaşların karaymışsan
Çok canlar yakarmışsan
Anan muhabetınden
Heç nasip almamışsan
Kaşlarının karası
Yüregımın yarası
Niye böyle uzadı
Mektubının arası
Uzun uzun kamışlar
Kamışı boyamışlar
Yazık güle değıl mı
Çalıya dolamışlar
Kaşın niye yay değıl
Tenın nıye kar değıl
Senın gıbı dilberın
Niye aklı tam değıl
Kavak uzanır gıder
Dalı uzanır gıder
Öpüş vermeyen kızlar
Mabal kazanır gıder
Ben bir uzın kamışam
Kapına yaslanmışam
İster al ,ister alma
Alnına yazılmışam
Su akar bendı bılır
Kız gıder fendı bılır
Ben yarın kölesıyem
Satarsa gendı bılır
Kazanlarda aş pişer
Kaynanaya iş düşer
Oğlan evıne maşallah
Kız evıne daş düşer
Su akar olğın olğın
Üç güzel behen vurğın
İkısı şöyle dursın
Birısı boyıma uyğın
Bızım evın diregı
Kaynanamın yüregı
Ne karşımda durisen
Abdesthane küregı
Köprünün altı kazık
Ölmüş kaynanam yazık
Kaynanama acımam
Bir top bezıme yazık
Kapı önü buz gıbı
Kaynanam domuz gıbı
Çatla patla kaynana
Gezecağam kız gıbı
Kazanda kelle bışer
Kaynana gene şişer
Onca şişme kaynana
Sehen bir gemıg düşer
Gül koydum bardağına
Denizın ortasına
Kaynana kurban olsın
Gelının dırnağına
Pacaya koydum fincan
Fincana koydım mercan
Kaynanamın adını
Koydım kuyrıklı sıçan
Bahçalarda bal kabak
Açılır tabak, tabak
Sen şeker ol ben kaymak
Gel yiyağ barmak, barmak
Boğça barsızdır güler
Ayva arsızdır güler
İçerim kan ağli
Yüzün arsızdır güler
Bahçalarda kestane
Dökülür tane, tane
Şımdıkı kızlar ucızdır
Gel alah beş on tane
Bahçaya girdı kuzu
Kolıma girdı sızı
Anasını ararken
Koynıma girdı kızı
Dama çıkmış el eder
Küpeler gel gel eder
İtın köpeğın oğlı
Her yerde henek eder
Dam dama dolaşıktır
Sahan dolı kaşıktır
Komşu kızın tenbele
Bızım oğlan aşıktır
Kalmışam ben kalmışam
Kız ben sehen kalmışam
Senı alırım diye
Evde békar kalmışam
Oy nolaydı nolaydı
O kız benım olaydı
Vallah ben çok seviyem
Kollarım dolanaydı
Kız enikten bağ behen
Bağta bir göz at behen
Derdınden ben erıdım
Birez insaf ét behen
Dama urdım kazmayı
Al başından yazmayı
Ben dün aklıma koydım
Sana mektup yazmayı
Esmer çayından geçtım
Kapıya bağtım geçtım
Nazlı gülün elınden
Bi tas savığ su içtım
Bağda üzım olaydım
Sepetlere dolaydım
O yar hemama gıtmış
Péştemalı olaydım
Hak hak hak kapı
Hak kapı sağlam yapı
O yar kapıya çıkmış
Ayağında kapkapı
Giymış kabardin şalı
Şalvarı Heleb malı
Kırk dügmelı yelegın
Altında Acem şalı
O yar behen yar behen
Bu canım kurban sehen
Evvel béle degıldın
Ecep ne oldı sehen
Oğlan oğlan yar oğlan
Yar oğlan canan oğlan
Düşmanlar benı isti
Behen sehib çık oğlan
Penceresı perdelı
Kulakları küpelı
Gönlüme ataş düştü
Senı gördım görelı
Develer katar katar
Sevdığım tahtta yatar
Öyle bir sevdığım var
O uyanır ay batar
Kız gidiyor çeşmeye
Eda işve etmeye
Sevdığın görır görmez
Başlar cilve etmeye
Elmaları soydular
Ortasını oydılar
Benım sevdığım kıza
Yüz binlerı saydılar
Elınde su bardağı
Al al olmış yanağı
Her yérı güzel ama
İlla kiraz dudağı
Dabançam dolu saçma
Ben geliyem sen kaçma
Ben senı çok seviyem
Kaçma sevdığım kaçma
Esmer çayı ağıyor
Yarım damdan bağıyor
Öyle bir yar sevmışem
Bakışı can yağıyor
Kız damdan ne bağısen
Yüregımı yağısen
Gönlüm yandı erıdı
Derde derman olmisen
ATASÖZLERİ, DEYİMLER,
Deyimler
-Açma ağzını açmiyım ağzımı.
-Ad Ali’nın nam Veli’nın
-Adam ğırferi olmış.
-Adamın birisının sakalı yaniy diğeri “Dur söndırme gelım cığaramı yandırım.” diy.
-Adamın kafasına vurmuşlar “ah arğam, ah arğam” demış.
-Ağanın malı gıdiy, ğızmıkarın (hizmetkarın) canı gıdi.
-Ağır ol batman gelesen.
-Arğımiyan başa çaput sarisan.
-Akılu Fe’m sahibi olasan
-Al asilı ser hasırı.
-Ar çike namus çike ha kuné ha kuné.
-Ar nice, haya nice, arsıza haya nice.
-Arlı arından korği, arsız di benden korği.
-Asil at gendıne kırbaç urdırmaz.
-Avrat,erkegı hem aziz,hem de rezil eder.
-Ayağı yanmış it gıbı dolaşi.
-Başkasının eşegıne binmağnan yol bitmez
-Başkasının atına binmağla erkek olunmaz
-Bedenle gömleğı birıbirıne düşüri.
-Ben ona söyliyem o palıga söyli.
-Benı kuru çulın üstünde bırağtı.
-Bergirdır önünde gıdisen ağız ati. Arğasından gıdisen tizık (tekme) ati .
-Benım késemden gıttı.
-Beyhude yazmağtan ne mana.
-Bıl benı bılım senı
-Bılsın kı ayran yoğırdın kardaşıdır.
-Binın yarısı beş yüzdür o da ne sende var ne bende.
-Bir üzüm hebbesınden kerge kaynadisan.
-Biz bize hayran biz bize kurban
-Başkasının tazısıyla ava gidilmez
-Behen yoğ içıne p..
-Belaş mezel görse içine girer
-Bıp démağa dudağ lazım.
-Bu hediye borç ekmektır.
-Cahilın uçmağına da sıçmağına da bağmam.
-Canımın etını yérem kasabın mınnetını. çekmem.
-Cehennem vaviğıne(çakalına) benzisen.
-Çağala mağala herkes evıne dağala.
-Çalma élın kapısını parmakla, çalarlar kapını tokmakla.
-Çırasını almış péşımde dolaşi.
-Çoğ acıma acınacağ hale gelırsen.
-De bu saz benden eksiktır.
-Delaldır eşşegı kaybolmış.,(dellalın eşegi kaybolmuş.)
-Delılerden denk oldım, akıllılara hasret kaldım.
-Delı sevılır densız sevılmez.
-Devenın péşıngı eşşek olırsa halı budır.
-Devran ağaç gölgesi gıbıdır. Bazen bu tarafta bazen o taraftadır.
-Dilencıye kıtlık olmaz.
-Dilsızlerı dillı étmeyın
-Eşegın aklına karpuz kabuğu getırme
-Deve Deve Dank
-Disen belkı ekmegın önünde bağlamışsan.
-Disen belkı evde bulamaç savımış.
-Diyisen diyisen yapmisan.
-Disen belkı gendısınden borç isteni.
-Dostımı tanıyana keder malımı batırdım.
-Dostlığ kantarla hesap miskalla.
-Düşmana göster, geri çek.
-Dolan dolan mala ğalan.
-Düştü öldü (Ketu mır) (o iş bitti).
-Ekmegınde duz yoğtır
-Ekmek yoğtır yémağa atla gıder sıçmağa
-El alemin bağında kavğa ediler, benım bağımda barışiler
-Erkek adam bi kile duz yiyer
-Eşşek degıl sıppa. (Ker ne kurri)
-Et ola it ola
-Evını yığtı.
-Ekmegın üzerıne döki döki olmi.
-Ekmek hıdırın su bedırın, yiyın içın kudırın.
-Ella(h) kımıne diş véri nohıt vérmi, kımınede nohıt veri diş vérmi.
-Ellah héç bi işı mümkunsız yapmamış.
-Ella(h), karı dağına göre yağdıri.
-Emmı oğlu emmı kızını at üstınden indırır.
-Erkek evın direğıdır, kadın evın yüreğıdır.
-Eşşeğe édemi palıga (Palan) gıdi.
-Eşşekten düşmüş hop hoptan olmi.
-Evını şén éttı batırdı.
-Fakir eşegını kaybedi görınce çoğ kéfédi.
-Gavur parasınan bi kuruş etmi.
-Gece hırhızı gıbı gelisen.
-Gel olsın gılgıl olsın.
-Gelın kağtı evı yığtı
-Güle damdan gel.
-Gelın damadın gönlünce olacağ.
-Gelının dilı yoğ, kaynana,nın imanı yoğ.
-Gıt bakkalda kör ol, gel evde gözın aç.
-Güllesı ğır oli (işlerı tıkırında).
-Gündüz yati gece ati.
-Ğağa (halka) gıder masiye(balığa),gendı ne gıder kusiye (Kaplumbağa).
-Hain hoflı (korkak) olır.
-Hakkım karğada olsın elbet bir gün yére konar.
-Hanım senı aşağıda da gördım yuğarda da gördım.
-Hacı emmı acele iş sevmez.
-Has ekmek ğırpo memleket. Yiyın için kudurun.
-Hebo suya hebo sabuna
-Heleb yolında nal sori.
-Hem Ella(h) kar vere, hemde el ayak donmıya.
-Hem ufak sür, hem derın sür, hem de öküzlerı incıtme
-Her kes bir işın levendıdır.
-Her şeyın çerçisıdır.
-Heşaş Heşaş gel benı dög
-Herkes külü gendı ocağına çeki.
-İkı abbas, yoğtır bir palas.
-İki kersek bir daşa bedeldir.
-İki yağası bi araya gelmi
-İki yüz yiyenın olsun, iki diyenın olmasın.
-İnde bela zinde bela
-İş erkek adamın başına gelır.
-İtın demesiyle gökten külünçe yağmaz.
-İtın kuyruğu kalıp tutar mı.?
-İyısı bızı bulmi, kötüsü bızden vazgeçmi.
-İyi ot yüksek ve asi kayalıklarda olır.
-Kaburğası kalındır
-Kalo ölme bahar geli Piré ölme pıncar geli.
-Kapıdan kovisan pacadan geli, pacadan kovisan locından (Bacadan) geli.
-Karaçı kızı hatun olmaz,olsa da karnı doymaz.
-Kaz kaz ile,baz baz ile kor(kör) horoz kor tavığ ile.
-Kelleden maksat beyindır
-Keyf dédığın nedır kı, keyf dedığın serçe bokıdır.
-Kor gözden yaş ağar mı
-Küçügü kağar büyüge bağar.
-Kımın tavığına kış demişem
-Kıttonun fermanı çıkmış,okuyan kım, dinliyen kım.
-Kızım sehen diyem,gelınım sen anna.
-Kor tavığın kor müşterısı olır.
-Kor topal keçeloz, mal bızımdır kabulız.
-Koy desınler cılk Numan yaralıdır..
-Köpek kırpılmakla tazı olmaz.
-Körın istedığı bi göz Ella(h) veri ikı göz.
-Körler sağırlar biribirini ağırlar.
-Kurban oldığım Ella(h) dişsıze leblebı, kulağsıza küpe vérmış .
-Kurda disen gıt kuzuyu getır
-Kül odır kı ocağdan çığa
-Kül senın başan
-Layık olmayandan, Ella(h) önce aklı ali sonra malı.
-Maksat desınler haçonun hançerı vardır.
-Méşede kar yağmış ha küné ha küné
-Mırdar sıçan olmış kaşığımıza girmış.
-Ne édersen gendıne édersın.
-Nede olsa gelıp bızımle duracak
-O ekmegı yi, ekmek onı yi.
-Oldı kat kat olmadı ac yat
-Oldınan öldıye çare yok.
-Öksız hırsızlığa gıdi ayın onbéşı doği.
-Öküz öli, derısı kali, yigıt öli namı kali.
-Ölüm sıtması tutmış.
-Sağırları kulaklı étmeyın
-Sen doğrı ol egrı belasını bulır.
-Sen o keder havar başarsan.
-Sen oldın hac ben oldım mühtac.
-Senın ekmegın dizın üstündedır.
-Senın yükünün olmadığı eşegı sürme.
-Su ne keder gölde kalsa o keder koğı düşer.
-Şeker kökıne çeker.
-Şirin akıl başa altın taçtır
-Tas ha çınladı ha kırıldı.
-Talizok gıbı gelesen
-Tavuk pislığınde darı görmüş.
-Tazı ava gıtmağ istemise sıçması geli.
-Topal köpek gıbı zıplisan.
-Uydı nefse girdı hapse
-Uyuz keçi gözden su içer.
-Uyuz it gıbı yerınde durmisan.
-Uzın abalılar benı almi, kut abalıları da ben almiyam.
-Veliden pelid, pelidden veli çığar.
-Vér elıne tezegı, al elınden ekmegı
-Yağ küpınden bal küpıne,bal küpınden yağ küpıne.
-Yaralı parmağa işemi
-Yaşayacak çocığ bokından bellı oli.
-Yedı çortın bir olmış.
-Yédığı kaba sıçandan korğ.
-Yedım kaz etınden doymadım lezzetınden.
-Yélle alo yélle bir hırpo daha geldı.
-Yénı tavığlar çığmış kırmızı yumırtalar édi.
-Aha yere tüküriyem kurumadan gelesen.
-Yılan delıgını bıli.
-Yüz vérdığ aliye ali sıçtı halıya
-Yüzüm kara kül yoktur, sofrada ekmek yoktur.
-Zırrope gıbı adamsan.
-Şıtıl gıbıdır.
BEDDUALAR,
-Anan öğıne uzanasan
-Başın yesın.
-Boynın altında kala.
-Cigerın ağzından gele.
-Dölbendım onların başına olsın.
-Ekmek atlı, sen yaya olasan.
-Ekmek davşan ola sen tazı olasan.
-Ella(h) belan vére.
-Ewın yığıla.
-Ewın yığılmiya.
-Gorında dik otıra.
-Gözın çığa.
-İki ayağın bi papuca gire.
-İki gözın avıcına dökıle.
-İki yağası bi araya gelmiye.
-Kafıl kedaya gelesen.
-Kapılara yazılmiyasan.
-Kapılarda kalasan. (Bekar kızlara)
-Kızıl kurt düşe sehen.
-Korrol.
-Mıraz görmiyesen.
-O boyda kalasan.
-Paranı ekşı nara véresen
-Sen kürçümi olasan.
-Sen senden Ğér görmiyesen.
-Sen senı kaşımaya tırnak bulmiyasan
-Soyına kır düşe.
-Tettırhani olasan.
-Tofan sehen dege.
-Tofana gelesen.
-Tok yédığın bayram günü ola.
-Töremiyesen.
-Yérler ucızken yére giresen.
-Yerre gir.
-Yerre giresen.
-Ella(h) insanları senden koriya
DUALAR.
-Anan baban rehmet.
-Ayağlarına sağlık.
-Ella(h) birın bin ede
-Ella(h) evladın bağışliya.
-Ella(h) gene sabır vére.
-Ella(h) insanı sıtar éde
-Ella(h) mırazın vere.
-Ella(h) senı sıtar éde.
-Ella(h) yazı yaz, kışı kış étsın.
-Ella(h) ziyade éde.
-Ewın şén ola.
-Ewın yığılmiya.
-Gorına nur yağa.
-Ölmışen rehmet.
-Tırnağın daşa degmiye.
-Tuttığın altın ola.