- Katılım
- 2 Eylül 2011
- Mesajlar
- 3,872
- Tepkime puanı
- 37
Muş'ta Ekonomik yapı
Muş İli ekonomik açıdan geri kalmış bir ildir. Ekonomik yapı temelde tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Tarım ve hayvancılık büyük ölçüde geleneksel yöntemlerle yapıldığı için verim düşüktür. Sanayi gelişememiştir.
İlde iktisaden faal nüfusun yüzde 84’ü tarım sektöründe, yüzde 13’ü hizmet sektöründe, yüzde 2’si sanayi sektöründe yüzde 2’si de inşaat sektöründe istihdam edilmektedir. İl genelinde yaygın bir işsizlik mevcuttur. 2003 yılında DPT tarafından yapılan “İllerin Sosyo - Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması”na göre Muş İli sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından 81 il içerisinde en sonda yer almıştır.
DİE’nin 2001 yılı verilerine göre Türkiye’de kişi başına düşen GSMS 2.123 Dolar iken Muş ‘ta 578 Dolar’dır. Muş İli kişi başına düşen milli gelir açısından 81 il içerisinde 80. sırada yer almaktadır.
TARIM
İl ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Ancak tarım yeterince gelişmemiştir. Toplam 819.600 hektar olan il yüzölçümünün 342.198 hektarı tarım arazisidir. Tarım arazisinin 335.049 hektarı tarla arazisi, 7.149 hektarı da bağ-bahçe’dir.
İklim:
Doğu Anadolu Bölgesinde yer alan Muş İlinde iklim karasal olup, kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları ise genellikle kısa ve serin geçmektedir. Bu iki mevsimin birbirine geçişi çabuk olduğundan ilkbahar ve sonbahar çok kısa sürer. İlimizde en yüksek sıcaklık Temmuz-Ağustos, En düşük sıcaklık ise Ocak - Şubat aylarında görülür.
On beş yıllık ortalamalar (1988 - 2002) esas alındığında Muş İlinde ortalama sıcaklık 8.4 0C dir. Maksimum sıcaklık 41,6, Minimum sıcaklık ise –33,6 0C dir. Ortalama yağış miktarı 616,5 mm olup, ortalama nispî nem % 60,3 tür.
Muş İlinin son 16 Yıllık İklim Verileri (1988-2002 )
Toplam Yağış 616,5 mm
Ortalama Nispî Nem
%60,3
Buharlaşma
1094,9 mm
Ortalama Sıcaklık
8,4 0C
Ortalama Yüksek Sıcaklık
15 0C
En yüksek Sıcaklık
41,6 0C
En Düşük Sıcaklık
-33 ,6 0C
Ortalama Düşük Sıcaklık
3 0C
Ortalama Rüzgâr Hızı
1,35 m/s
Mahalli Basınç
868,6 mbar
Yağışlı gün sayısı
108
Donlu Gün Sayısı
13
Sisli Gün Sayısı
12
Karlı Gün Sayısı
84
Toprak Yapısı ve Arazi Varlığı:
Muş İl alanı içerisinde kapsam itibariyle yer alan büyük toprak grupları:
1-Kestane Rengi Topraklar:307.425 Ha.
2-Vertisol Topraklar:98.590 Ha.
3-Kalkersiz Kahverengi Topraklar:97.835 Ha.
4-Aluviyal Topraklar:66.315 Ha.
5-Kalkersiz Kahverengi Orman Toprakları:50.675 Ha.
6-Kolloviyal Topraklar:41.200 Ha.
7-Bazaltik Topraklar:37.780 Ha.
8-Regesol Topraklar:12.800 Ha.
9-Diğerleri:106.931 Ha.
Toplam : 819.551 Ha.
İlin değişik topografyası iklim ve jeolojik yapı farklılıkları ile vejetasyondaki çeşitlilik değişik özelliklere sahip toprakların oluşmasına neden olmuştur. Bu durum bitki besin elementleri konusunda da kendini gösterir.
Toprak Bünyesi: Muş İli tarım topraklarının %4,2 si tın, %48,5 i killi tın, %46,9 u kil ve %0,4 kum bünyesine sahiptir.
Toprak Tuzluluğu: İşlemeli tarım uygulanan topraklar % 100 tuzsuzdur.
Toprakta Kireç (CaCo3):İl topraklarının % 5,1’i az kireçli, % 34,1’i orta kireçli, %17,7’ si fazla kireçli ve % 7,1’ i çok fazla kireçlidir.
Organik Madde: Tarım topraklarının büyük bir kısmı organik madde yönünden fakir durumdadır. Analiz sonuçları ortalamasına göre topraklarda %5,7 organik madde çok az, %17,1 i az,%43,1 i orta, %30,4 ü iyi ve %3,3 ü ise yüksek düzeydedir.
Fosfor: İl topraklarının %51,1 inde fosfor çok az, %21,8 inde az, %16,1 orta, %7,3 yüksek, %7,3 ünde ise çok yüksek fosfor varlığı tespit edilmiştir.
Potasyum: İl topraklarında % 100 yüksek miktarda potasyum seviyesi yüksektir, genellikle yeterlidir.
Kullanım Amacına Göre Arazi Dağılımı
ARAZİ ÇEŞİDİ
MİKTAR (Ha)
Tarla
335.049
Bağ-Bahçe
7.149
Çayır
97.333
Mera
278.673
Orman
57.147
Tarıma Elverişsiz
44.249
Toplam
819.600
İlde toplam342.198 hektar olan tarım arazisinin, 158.215 hektarı sulanabilir arazidir.sulanabilir arazinin sadece 61.334 hektarı halen sulanmaktadır.Sulana n arazinin toplam sulanabilir arazi içindeki oranı % 39’dur.
Arazi Sulama Durumu
TOPLAM TARIM ARAZİSİ
(Ha) SULANA-BİLİR TARIM ARAZİSİ
(Ha)
SULANAN ARAZİ(Ha)
KÖY HİZMETLERİ
D.S.İ.
HALK
TOPLAM
342.198
158.215
19.261
(% 12)
15.614
(% 10)
26.459
(% 17)
61.334
(% 39)
Muş Türkiye'nin 3. büyük ovası olmasına rağmen, ovadan yeterince fayda sağlanamamaktadır. Sert iklim koşulları, Muş Ovası’nın drenaj sorunu, biriken suların taşkın ve erozyon tehdidi oluşturması gibi nedenler, ovada tarımsal faaliyetleri sınırlayan faktörlerin başlıcalarıdır.
Tarla olarak kullanılan alanda hut, şeker pancarı, tütün ve ayçiçeği ekimi başta gelmektedir. İldeki temel bitkisel ürün ise buğdaydır.
Bitkisel Ürünlerin Ekim, Verim ve Üretim Durumu
ÜRÜNLER
EKİM
(Hektar)
ÜRETİM
(Ton)
VERİM
(Kg/Hektar)
Tahıllar
Buğday
163.800
353.260
2.156
Arpa
44.220
91.492
2.069
Çavdar
0
0
0
Baklagiller
Nohut
1.565
3.572
2.282
Fasulye
2.820
3.738
1.325
Mercimek
Endüstriyel Bitkiler
Ayçiçeği
860
1.092
1.270
Şeker Pancarı
9.190
307.850
33.498
Tütün
1.660
2.324
1.400
Sebzeler
Domates
213
3.460
16.206
Biber
86
486
5.657
Patlıcan
18
217
11.857
Lahana
189
8.344
44.148
Taze Fasulye
70
219
3.100
İlde bitkisel üretimde dekar başına verim Türkiye ortalamasından düşüktür.
ÜRÜNLER
TÜRKİYE’DE
VERİM (Kg/Ha.)
MUŞ’TA
VERİM (Kg/Ha.)
Buğday
2.077
2.156
Arpa
2.135
2.069
Nohut
838
2.282
Fasulye
1.288
1.325
Şeker Pancarı
35.424
33.498
Ayçiçeği
1.276
1.270
Muş’ta üretilen kaba yem mevcut hayvanların ihtiyacını karşılayamamaktadır. Bu nedenle yem bitkileri üretimine önem verilmesi ve yaygınlaştırılması gerekmektedir.
Yem Bitkilerinin Ekim, Üretim Ve Verim Durumu
YEM BİTKİLERİ
EKİM (Hektar)
ÜRETİM
(Ton)
VERİM
(Kg/Hektar)
Fiğ
200
473
3.217
Korunga
1.410
2.523
4.132
Yonca
16.528
62.692
6.559
HAYVANCILIK
Muş'ta hayvancılık, tarım kesiminin en önemli alt sektörü olup, tümüyle meraya dayalı olarak yapılmaktadır. İlde 1.479.707 küçükbaş, 245.487 büyükbaş hayvan bulunmaktadır.
KÜÇÜK-BÜYÜKBAŞ HAYVAN
KÜMES HAYVANI
ARICILIK
Küçükbaş Sayısı
Büyükbaş Sayısı
Hayvan Sayısı
Yumurta Sayısı(Yıl)
Kovan Sayısı
Bal Üretimi (Ton)
1479.707
245.487
732.470
44.872.300
19.330
389,6
Büyükbaş hayvanların % 77’i yerli ırk, % 18’si melez, % 5’i de kültür ırkından oluşmaktadır.
Küçükbaş hayvan varlığının % 86’ sını koyun % 14’ünü de keçi oluşturmaktadır.
2001 yılı verilerine göre, Muş’taki küçükbaş hayvan varlığı Türkiye’deki küçükbaş hayvanların % 4.2’sini, büyükbaş hayvanların da % 2’sini oluşturmaktadır.
İlimizde büyükbaş hayvanların büyük bölümü yerli ırk olduğundan, birim başına et ve süt verim düşüktür. Hayvancılıktan daha fazla verim ve gelir elde edilebilmesi için, hayvan varlığı içinde verimi yüksek olan kültür ırkı hayvan sayısının artırılması önem taşımaktadır.
ORMAN
Muş, orman varlığı bakımında Türkiye ortalamasının gerisindedir. Türkiye’de ormanlık alan 20.703.000 hektar, Muş’ta 57.147 hektardır. Buna göre; Türkiye yüzölçümünün % 26’sı, Muş’un ise % 7’si ormanlık alandır. İldeki ormanlar genellikle meşe ağaç türlerinden oluşmakta yer yer de gürgen ve akçaağaç gibi türler karışık olarak bulunmaktadır.
SANAYİ
Muş ili, sanayileşme açısından geri durumdadır. Sanayinin gelişememesinin temel nedenleri; sermaye birikiminin yetersizliği, iklim koşullarının olumsuzluğu ve hammaddenin çok kısıtlı oluşudur.
İl genelinde halen 58 anonim şirket, 553 limited şirket, 23 kollektif şirket faaliyette bulunmaktadır.
İlimizin en büyük sanayi tesisi olan Muş Şeker Fabrikası, 1982 yılından beri faaliyettedir. Fabrikanın kapasitesi 3.352 ton/gün’dür. Fabrika, kampanya döneminde tam kapasite ile çalışmakta ve il ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır.
İlde sanayinin gelişmesine önemli katkı sağlayacak olan, Muş Organize Sanayi Bölgesinin yapımına 2002 yılında başlanmıştır. 90 hektarlık alanda 56 fabrika kapasiteli olarak planlanan Organize Sanayi Bölgesinin fiziki gerçekleşmesi % 80 seviyesindedir.
Merkez İlçede 1995 den beri 100 işyeri kapasiteli bir küçük sanayi sitesi hizmet vermektedir. Merkezde biri 70, diğeri 43 işyeri kapasiteli, Bulanık İlçesinde 66 işyeri kapasiteli, Malazgirt İlçesinde ise 82 işyeri kapasiteli küçük sanayi sitesinin üstyapı çalışması (işyerleri) tamamlanmıştır. Malazgirt Küçük Sanayi Sitesinin altyapı çalışmaları tamamlanmış olup, Bulanık Küçük Sanayi Sitesinin altyapı çalışmaları devam etmektedir.
TİCARET
Muş’ta ticari hayat, genel olarak İl Merkezinde canlılığını korumaktadır. Ticari faaliyet kolları içinde; gıda, giyim, inşaat malzemeleri, dayanıklı tüketim malları, tarımsal ürünler, canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin alım ve satımı başta gelmektedir.
İlde üretilip il dışına satılan bitkisel ürünlerden nohut ve fasulye ilk sırada yer almaktadır. Hayvancılık alanında ise canlı hayvan ticareti il ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır.
ÇALIŞMA HAYATI VE SOSYAL GÜVENLİK
İş Kurumu :
İlde genellikle tarım ve hayvancılığa dayalı iş hayatının sonucu olarak, tarım mevsimi dışında, vasıfsız işçilikten başka bir çalışma biçimi bulunmamaktadır. Uzun süren kış mevsiminde işsizlik artmaktadır.
Bağ-Kur :
İlimiz genelinde 9.947 Bağ-Kur aktif sigortalısı mevcuttur. 1.104 kişi yaşlılık aylığı, 38 kişi malül aylığı, 737 kişi de ölüm aylığı almaktadır. Sigortalı ve yakınlarına toplam 18.340 adet sağlık karnesi verilmiştir. 2926 sayılı kanun kapsamında tarım sigortalısı sayısı ise 5.294’tür.
Sosyal Sigorta :
2004 Aralık sonu itibariyle kayıtlı kamu işveren sayısı 137, özel iş yeri sayısı ise 524’tür.Kayıtlı kamu sigortalı sayısı 5.138, özel iş yeri sigortalı sayısı ise 2.683’tür. Sigorta kapsamında sağlık yardımından yararlananların sayısı ise 5.213’tür.
Muş İli ekonomik açıdan geri kalmış bir ildir. Ekonomik yapı temelde tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Tarım ve hayvancılık büyük ölçüde geleneksel yöntemlerle yapıldığı için verim düşüktür. Sanayi gelişememiştir.
İlde iktisaden faal nüfusun yüzde 84’ü tarım sektöründe, yüzde 13’ü hizmet sektöründe, yüzde 2’si sanayi sektöründe yüzde 2’si de inşaat sektöründe istihdam edilmektedir. İl genelinde yaygın bir işsizlik mevcuttur. 2003 yılında DPT tarafından yapılan “İllerin Sosyo - Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması”na göre Muş İli sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından 81 il içerisinde en sonda yer almıştır.
DİE’nin 2001 yılı verilerine göre Türkiye’de kişi başına düşen GSMS 2.123 Dolar iken Muş ‘ta 578 Dolar’dır. Muş İli kişi başına düşen milli gelir açısından 81 il içerisinde 80. sırada yer almaktadır.
TARIM
İl ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Ancak tarım yeterince gelişmemiştir. Toplam 819.600 hektar olan il yüzölçümünün 342.198 hektarı tarım arazisidir. Tarım arazisinin 335.049 hektarı tarla arazisi, 7.149 hektarı da bağ-bahçe’dir.
İklim:
Doğu Anadolu Bölgesinde yer alan Muş İlinde iklim karasal olup, kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları ise genellikle kısa ve serin geçmektedir. Bu iki mevsimin birbirine geçişi çabuk olduğundan ilkbahar ve sonbahar çok kısa sürer. İlimizde en yüksek sıcaklık Temmuz-Ağustos, En düşük sıcaklık ise Ocak - Şubat aylarında görülür.
On beş yıllık ortalamalar (1988 - 2002) esas alındığında Muş İlinde ortalama sıcaklık 8.4 0C dir. Maksimum sıcaklık 41,6, Minimum sıcaklık ise –33,6 0C dir. Ortalama yağış miktarı 616,5 mm olup, ortalama nispî nem % 60,3 tür.
Muş İlinin son 16 Yıllık İklim Verileri (1988-2002 )
Toplam Yağış 616,5 mm
Ortalama Nispî Nem
%60,3
Buharlaşma
1094,9 mm
Ortalama Sıcaklık
8,4 0C
Ortalama Yüksek Sıcaklık
15 0C
En yüksek Sıcaklık
41,6 0C
En Düşük Sıcaklık
-33 ,6 0C
Ortalama Düşük Sıcaklık
3 0C
Ortalama Rüzgâr Hızı
1,35 m/s
Mahalli Basınç
868,6 mbar
Yağışlı gün sayısı
108
Donlu Gün Sayısı
13
Sisli Gün Sayısı
12
Karlı Gün Sayısı
84
Toprak Yapısı ve Arazi Varlığı:
Muş İl alanı içerisinde kapsam itibariyle yer alan büyük toprak grupları:
1-Kestane Rengi Topraklar:307.425 Ha.
2-Vertisol Topraklar:98.590 Ha.
3-Kalkersiz Kahverengi Topraklar:97.835 Ha.
4-Aluviyal Topraklar:66.315 Ha.
5-Kalkersiz Kahverengi Orman Toprakları:50.675 Ha.
6-Kolloviyal Topraklar:41.200 Ha.
7-Bazaltik Topraklar:37.780 Ha.
8-Regesol Topraklar:12.800 Ha.
9-Diğerleri:106.931 Ha.
Toplam : 819.551 Ha.
İlin değişik topografyası iklim ve jeolojik yapı farklılıkları ile vejetasyondaki çeşitlilik değişik özelliklere sahip toprakların oluşmasına neden olmuştur. Bu durum bitki besin elementleri konusunda da kendini gösterir.
Toprak Bünyesi: Muş İli tarım topraklarının %4,2 si tın, %48,5 i killi tın, %46,9 u kil ve %0,4 kum bünyesine sahiptir.
Toprak Tuzluluğu: İşlemeli tarım uygulanan topraklar % 100 tuzsuzdur.
Toprakta Kireç (CaCo3):İl topraklarının % 5,1’i az kireçli, % 34,1’i orta kireçli, %17,7’ si fazla kireçli ve % 7,1’ i çok fazla kireçlidir.
Organik Madde: Tarım topraklarının büyük bir kısmı organik madde yönünden fakir durumdadır. Analiz sonuçları ortalamasına göre topraklarda %5,7 organik madde çok az, %17,1 i az,%43,1 i orta, %30,4 ü iyi ve %3,3 ü ise yüksek düzeydedir.
Fosfor: İl topraklarının %51,1 inde fosfor çok az, %21,8 inde az, %16,1 orta, %7,3 yüksek, %7,3 ünde ise çok yüksek fosfor varlığı tespit edilmiştir.
Potasyum: İl topraklarında % 100 yüksek miktarda potasyum seviyesi yüksektir, genellikle yeterlidir.
Kullanım Amacına Göre Arazi Dağılımı
ARAZİ ÇEŞİDİ
MİKTAR (Ha)
Tarla
335.049
Bağ-Bahçe
7.149
Çayır
97.333
Mera
278.673
Orman
57.147
Tarıma Elverişsiz
44.249
Toplam
819.600
İlde toplam342.198 hektar olan tarım arazisinin, 158.215 hektarı sulanabilir arazidir.sulanabilir arazinin sadece 61.334 hektarı halen sulanmaktadır.Sulana n arazinin toplam sulanabilir arazi içindeki oranı % 39’dur.
Arazi Sulama Durumu
TOPLAM TARIM ARAZİSİ
(Ha) SULANA-BİLİR TARIM ARAZİSİ
(Ha)
SULANAN ARAZİ(Ha)
KÖY HİZMETLERİ
D.S.İ.
HALK
TOPLAM
342.198
158.215
19.261
(% 12)
15.614
(% 10)
26.459
(% 17)
61.334
(% 39)
Muş Türkiye'nin 3. büyük ovası olmasına rağmen, ovadan yeterince fayda sağlanamamaktadır. Sert iklim koşulları, Muş Ovası’nın drenaj sorunu, biriken suların taşkın ve erozyon tehdidi oluşturması gibi nedenler, ovada tarımsal faaliyetleri sınırlayan faktörlerin başlıcalarıdır.
Tarla olarak kullanılan alanda hut, şeker pancarı, tütün ve ayçiçeği ekimi başta gelmektedir. İldeki temel bitkisel ürün ise buğdaydır.
Bitkisel Ürünlerin Ekim, Verim ve Üretim Durumu
ÜRÜNLER
EKİM
(Hektar)
ÜRETİM
(Ton)
VERİM
(Kg/Hektar)
Tahıllar
Buğday
163.800
353.260
2.156
Arpa
44.220
91.492
2.069
Çavdar
0
0
0
Baklagiller
Nohut
1.565
3.572
2.282
Fasulye
2.820
3.738
1.325
Mercimek
Endüstriyel Bitkiler
Ayçiçeği
860
1.092
1.270
Şeker Pancarı
9.190
307.850
33.498
Tütün
1.660
2.324
1.400
Sebzeler
Domates
213
3.460
16.206
Biber
86
486
5.657
Patlıcan
18
217
11.857
Lahana
189
8.344
44.148
Taze Fasulye
70
219
3.100
İlde bitkisel üretimde dekar başına verim Türkiye ortalamasından düşüktür.
ÜRÜNLER
TÜRKİYE’DE
VERİM (Kg/Ha.)
MUŞ’TA
VERİM (Kg/Ha.)
Buğday
2.077
2.156
Arpa
2.135
2.069
Nohut
838
2.282
Fasulye
1.288
1.325
Şeker Pancarı
35.424
33.498
Ayçiçeği
1.276
1.270
Muş’ta üretilen kaba yem mevcut hayvanların ihtiyacını karşılayamamaktadır. Bu nedenle yem bitkileri üretimine önem verilmesi ve yaygınlaştırılması gerekmektedir.
Yem Bitkilerinin Ekim, Üretim Ve Verim Durumu
YEM BİTKİLERİ
EKİM (Hektar)
ÜRETİM
(Ton)
VERİM
(Kg/Hektar)
Fiğ
200
473
3.217
Korunga
1.410
2.523
4.132
Yonca
16.528
62.692
6.559
HAYVANCILIK
Muş'ta hayvancılık, tarım kesiminin en önemli alt sektörü olup, tümüyle meraya dayalı olarak yapılmaktadır. İlde 1.479.707 küçükbaş, 245.487 büyükbaş hayvan bulunmaktadır.
KÜÇÜK-BÜYÜKBAŞ HAYVAN
KÜMES HAYVANI
ARICILIK
Küçükbaş Sayısı
Büyükbaş Sayısı
Hayvan Sayısı
Yumurta Sayısı(Yıl)
Kovan Sayısı
Bal Üretimi (Ton)
1479.707
245.487
732.470
44.872.300
19.330
389,6
Büyükbaş hayvanların % 77’i yerli ırk, % 18’si melez, % 5’i de kültür ırkından oluşmaktadır.
Küçükbaş hayvan varlığının % 86’ sını koyun % 14’ünü de keçi oluşturmaktadır.
2001 yılı verilerine göre, Muş’taki küçükbaş hayvan varlığı Türkiye’deki küçükbaş hayvanların % 4.2’sini, büyükbaş hayvanların da % 2’sini oluşturmaktadır.
İlimizde büyükbaş hayvanların büyük bölümü yerli ırk olduğundan, birim başına et ve süt verim düşüktür. Hayvancılıktan daha fazla verim ve gelir elde edilebilmesi için, hayvan varlığı içinde verimi yüksek olan kültür ırkı hayvan sayısının artırılması önem taşımaktadır.
ORMAN
Muş, orman varlığı bakımında Türkiye ortalamasının gerisindedir. Türkiye’de ormanlık alan 20.703.000 hektar, Muş’ta 57.147 hektardır. Buna göre; Türkiye yüzölçümünün % 26’sı, Muş’un ise % 7’si ormanlık alandır. İldeki ormanlar genellikle meşe ağaç türlerinden oluşmakta yer yer de gürgen ve akçaağaç gibi türler karışık olarak bulunmaktadır.
SANAYİ
Muş ili, sanayileşme açısından geri durumdadır. Sanayinin gelişememesinin temel nedenleri; sermaye birikiminin yetersizliği, iklim koşullarının olumsuzluğu ve hammaddenin çok kısıtlı oluşudur.
İl genelinde halen 58 anonim şirket, 553 limited şirket, 23 kollektif şirket faaliyette bulunmaktadır.
İlimizin en büyük sanayi tesisi olan Muş Şeker Fabrikası, 1982 yılından beri faaliyettedir. Fabrikanın kapasitesi 3.352 ton/gün’dür. Fabrika, kampanya döneminde tam kapasite ile çalışmakta ve il ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır.
İlde sanayinin gelişmesine önemli katkı sağlayacak olan, Muş Organize Sanayi Bölgesinin yapımına 2002 yılında başlanmıştır. 90 hektarlık alanda 56 fabrika kapasiteli olarak planlanan Organize Sanayi Bölgesinin fiziki gerçekleşmesi % 80 seviyesindedir.
Merkez İlçede 1995 den beri 100 işyeri kapasiteli bir küçük sanayi sitesi hizmet vermektedir. Merkezde biri 70, diğeri 43 işyeri kapasiteli, Bulanık İlçesinde 66 işyeri kapasiteli, Malazgirt İlçesinde ise 82 işyeri kapasiteli küçük sanayi sitesinin üstyapı çalışması (işyerleri) tamamlanmıştır. Malazgirt Küçük Sanayi Sitesinin altyapı çalışmaları tamamlanmış olup, Bulanık Küçük Sanayi Sitesinin altyapı çalışmaları devam etmektedir.
TİCARET
Muş’ta ticari hayat, genel olarak İl Merkezinde canlılığını korumaktadır. Ticari faaliyet kolları içinde; gıda, giyim, inşaat malzemeleri, dayanıklı tüketim malları, tarımsal ürünler, canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin alım ve satımı başta gelmektedir.
İlde üretilip il dışına satılan bitkisel ürünlerden nohut ve fasulye ilk sırada yer almaktadır. Hayvancılık alanında ise canlı hayvan ticareti il ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır.
ÇALIŞMA HAYATI VE SOSYAL GÜVENLİK
İş Kurumu :
İlde genellikle tarım ve hayvancılığa dayalı iş hayatının sonucu olarak, tarım mevsimi dışında, vasıfsız işçilikten başka bir çalışma biçimi bulunmamaktadır. Uzun süren kış mevsiminde işsizlik artmaktadır.
Bağ-Kur :
İlimiz genelinde 9.947 Bağ-Kur aktif sigortalısı mevcuttur. 1.104 kişi yaşlılık aylığı, 38 kişi malül aylığı, 737 kişi de ölüm aylığı almaktadır. Sigortalı ve yakınlarına toplam 18.340 adet sağlık karnesi verilmiştir. 2926 sayılı kanun kapsamında tarım sigortalısı sayısı ise 5.294’tür.
Sosyal Sigorta :
2004 Aralık sonu itibariyle kayıtlı kamu işveren sayısı 137, özel iş yeri sayısı ise 524’tür.Kayıtlı kamu sigortalı sayısı 5.138, özel iş yeri sigortalı sayısı ise 2.683’tür. Sigorta kapsamında sağlık yardımından yararlananların sayısı ise 5.213’tür.