Kars Arpaçay İlçesi

ceylannur

Uzman Kardeşimiz
Üyemiz
Katılım
2 Eylül 2011
Mesajlar
3,872
Tepkime puanı
37
Kars Arpaçay İlçesi

Arpaçay ile Kars’ın müşterek bir tarihi vardır. Kars İli’nin M.Ö’ye varan bir tarihi vardır. Kars’ın bilinen en eski sakinleri Orta Asya’dan gelme Hurrilerdir. Hurriler M.Ö 2000 yıllarında Kars Bölgesine yerleşmişlerdir. Van Bölgesinde bulunan Urartu Krallığı Hurrilerin hakimiyetine son vererek Kars’ı kendi hakimiyeti altına alarak 250 yıl ellerinde bulundurduktan sonra kur- aras boylarına yerleşmiş bulunan İskitlerin eline M.Ö 668 yılı…klerden kaldığı sanılmaktadır.

Kars M.S V.yy’da Arsaklılar’ın elinde kaldıktan sonra uzun bir süre Sasani Bizans ve İslamlar arasında el değiştirmiştir. Bu durum VL yy. başlarına değin devam eder. 1064 yılında Alpaslan’ın Anı ve Kars’ı zaptetmesi ile bu bölgenin çehresi birden değişmiştir.

Kars’daki ilk Türk Sanat eserleri bu zamanda yapılmaya başlamıştır. Gerçekten Kars Türk Beyliklerinin elinde çok değişti. Ne var ki, bu değişme aynı hızla devam etmeyerek 1153 yılında Kıpçak-Gürcü akıncıları tarafından işgal edilerek yapılan eserler tahrip edildi. Batı Anadolu Osmanlı Devleti güç kazanırken Kars sırasıyla Celayir Oğulları,Timur Oğulları,Karakoyunlu lar ve Akkoyunlular gibi Türk ve Türkmen Beylerinin eline geçti.

Her ne kadar Yavuz Sultan Selim Tebriz dönüşünde Kars’ı ve Arpaçay’ı ülkesine katmışsa da kesin olarak 1534 yılında Kanuni Sultan Süleyman zamanında Osmanlı İmparatorluğu’na katılabildi.1534’den 1877 yılına dek Kars ve kazaları Osmanlılar’ın elinde kaldı.Bundan sonra 17.-18. yy. da İranlılar tarafından işgal edilmişse de varılan anlaşma ile İranlılar bölgeden çekilmişlerdir. İran saldırılarından kısa bir müddet sonra Rus saldırıları baş gösterdi. .Ruslar ilk denemeyi 1807 yılında Tiflis üzerinden yaptılar. Fakat bu saldırı Türkler tarafından başarısızlığa uğratıldı. Ruslar bu yenilginin acısını 1828 yılında Kars’ı almakla çıkardı. Fakat Ruslar 1 yıl kalabildiler,1855 yılında yeniden Kars ve İlçelerine hücum eden Rus orduları bozguna uğratılırken şehire başarısından dolayı Gazi unvanı verilmiştir. Bu zaferden kısa bir süre sonra şehirde beliren açlık,hastalık ve soğuk yüzünden Kars ve İlçelerini halk Ruslara bırakmak zorunda kalmış ise de 1856 yılında Paris Anlaşması ile alınmıştır. 1877 yılında Ruslar yeniden hücum ettiler. Bu hücumları Gazi Ahmet Muhtar Paşa kısa bir süre durdurduysa da cephane ve asker yardımı gelmeyince Ruslar şehire girdiler.Kars ve İlçeleri 1878 den 1918’e kadar Rusların elinde kaldı.Bu kırk yıl içinde halkı göç etmeye ve Türkleri şehirden göç ettirmeye çalışan Ruslar gidenlerin yerine Rus,Ermeni ve Yahudileri getirerek yerleştiriyorlardı. Bu kırk yıllık esaret devresi bitince kısa bir süre şehir elimize geçtiyse de 1.Dünya Harbi’nin sonunda imzalanan Mondoros Mütarekesi ile Kars kendi kaderi ile baş başa bırakıldı. Bu durum İstiklal Savaşı’nın başlamasına dek sürdü. Kazım Karabekir Paşa kumandasındaki ordu 30 Ekim 1920’de bir daha ayrılmamak üzere Kars’ı ve İlçelerini Türkiye’ye kazandırdı.

İlçemiz 1927 yılında birleştirilen Şöregel (Kızılçakçak) ile Zerşat kazalarına,doğusunda n geçen (Arpaçayı) na göre verilen resmi adıdır. Tanrı dağları batısında Isığ Gölü çevresinde (Arpasuyu) bölgesinden gelme (Arpalı) adı Türk Boylarından kalmadır. 16.yy. Osmanlı Sayım Defterinde Arpaçay Suyu ile bunun kaynağı olan Arpalı Gölü çevresine (Arpalı) denmesi de bu yüzdendir .Arpalı diye anılan Türk Boyu’ndan hatıra kalan Arpaçayı adı 1927 de Devletçe Arpaçay’a çevrilmiştir.

İlçemiz Osmanlı İmparatorluğu zamanında Zarşat Sancağı ile Kars İli’ne bağlı iken 1877-1918 yılları arasında Rus İşgali altında kalmıştır. 1927 yılında yeniden düzenlenen teşkilata göre Zarşat sınırından geçen Arpaçayı nehrine izafeten Arpaçay adını almıştır.

30 Ekim 1920’de Kars ve İlçeleri Türkiye’ye kazandırıldı.3 Kasım 1920’de de Arpaçay’da Rus askerleri sınır dışı edilerek eski Zaruşat olan Arpaçay’da üç gün sonra hürriyetine kavuştu. Hürriyetinin ardından sıra yerleşmeye gelmiştir. Azerbaycan ve Kafkas ellerinden Azeriler ve Karakalpaklar (Terekemeler), Erivan’dan Kürtler, Kars ve yöresinden Yerliler yerleşmiş olup kendi örf ve adetlerine bağlı kalmakla birlikte aralarında uyum sağlamışlardır.

Arpaçay İlçesi, Doğusunda Ermenistan toprakları ve Akyaka İlçesi,Güneyinde Kars İli bulunmakta olup, Kuzeyinde Çıldır İlçesi ve Batısında da Susuz İlçesi toprakları ile çevrilidir.Ermenista n ile sınır hattımız 10 Km’ dir.

İlçenin alanı 605 m2 olup,yüksekliği 1675 metredir.

İklimi Karasal karakter gösterir. Yazın ortalama sıcaklık 19.7 C ,kışın ortalama -4.3 C’dır.

Kar yağışında ortalama kar kalınlığı ilçe merkezinde 42 cm olmakta,yağmur ise m2’ye 30-40 kg arası düşmektedir.

Arazi az dalgalı olup, küçük çaplı tepeler vardır. İlçe hudutlarından geçen Kars Çayı’ndan başka bir kısmı İlçe sınırlarımızda kalan Çıldır Gölü’nden akan Telek Suyu bulunur.

Arpaçay Merkezi, Koçköy Beldesine ait yayla olup ve 7 Köy hariç bütün köylerimizin yaylası vardır. yaylalar, Kısır Dağı, Gökdağ eteklerinde ve Mişko adı verilen yerdedir. 3 köyümüzün yaylası ilçemiz hudutları dahilinde olmayıp,birisi Susuz İlçesi ikisi de Kars Merkez İlçe hudutları dahilindedir

2000 Yılı kesin olmayan sayım sonuçlarına göre İlçe Nüfusunun genel toplamı 24.995 Kişi olup, bu nüfusun 4.453’ü İlçe merkezinde, 1.830’i Koç köy beldesinde olup, kalan 18.712’i köylerde yaşamaktadır.

Nüfusun % 49.88‘u erkek,% 50.12'sii kadındır. 1990 sayımına göre İlçe Nüfusu 32.272 olup, İlçe Merkezinin nüfusu 3.212 dir. Arpaçay ilçesinin merkezle birlikte 2000 Nüfus sayım sonuçlarına göre %034,68 azalma görülmektedir..

İstanbul, Ankara, Bursa gibi büyük illere göç edilen illerden önemli olan bir kaçıdır.

İlçemize bir belde ve 47 köy bağlıdır. Merkez Belediyesinden başka Koçköy Kasabasında da Belediye teşkilatı vardır. İlçe Belediyesinin kuruluşu 1927, Koçköy Belediyesi’nin kuruluşu ise 1972 yılında olmuştur. İlçe merkezi ve köylerin yerleşimi genellikle toplu ve düzlük olmakla beraber Akmazdam, Dağköy, Kardeştepe, Taşbaşı, Taşlıağıl, Melikköy, Karakale, Hasançavuş, Kıraç, Bacıoğlu ve Çıldır istikametindeki 8 köyümüz dağlık karakter gösterir. 21 Kasım 1997 tarih ve 97/48293 sayılı müşterek kararname ile Çıldır ilçesine bağlı 8 köy ilçemize bağlanmış ve 40 olan köy sayısı 47 e çıkmıştır.

İlçemizde teşkilatı bulunan Genel İdare Kuruluşları şunlardır: Milli Eğitim Müdürlüğü, Tapu Sicil Müdürlüğü,Nüfus Müdürlüğü,Mal Müdürlüğü,Tarım İlçe Müdürlüğü, Müftülük, Adliye,Askerlik Şubesi,Sağlık Grup Başkanlığı,İlçe Jandarma Komutanlığı,İlçe Emniyet Amirliği,Posta İşleme Müdürlüğü,Türk Telekom,Meteoroloji Müdürlüğü,TEAŞ Müdürlüğü,TEDAŞ Başmühendisliği,Özel İdare Müdürlüğü, Köy Hizmetleri Bakımevi ve Karayolları Bakımevi bulunmaktadır.

İlçemizde Gençlik ve Spor İlçe Müdürlüğü ile Halk Kütüphanesi henüz kurulmamıştır. Nüfus,Yazı İşleri,Özel İdare,Posta İşleme,Meteoroloji Müdürleri ile TEDAŞ Başmühendis Vekili Lise mezunu olup,diğer birimlerin amirlerinin hepsi yüksek tahsillidir.

Resmi Kurumlardan Kaymakamlık Büroları,Mal Müdürlüğü,Tapu Sicil Müdürlüğü , Adliye ve Nüfus Müdürlüğü Hükümet Konağında,diğer kuruluşlar kendi binalarında hizmet vermektedir.

İlçemiz ve köylerinde genel olarak taş yapı ve üzeri toprak olan ev tipi hakimdir. İlçe merkezi kasabasında yüzdesi düşük olmakla beraber betonarme yapı vardır. Resmi binalar dışında çatılı binaya az rastlanır. Yurt dışında işçi olan köylerimizde modern yapılara rastlamak mümkündür.

İlçemizde görev yapan Kamu görevlileri çoğunlukla Belediye ve kendi kuruluşlarına ait lojmanlarda kalmakta ise de,atanan Kamu görevlileri ve vatandaşlar için kiralık ev bulmak çok zordur.

İlçemizde Kızılay Derneği ve THK gibi sosyal amaçlı derneklerle birlikte toplam 11 adet dernek olup,bunların hemen hemen hepsi okul ve Cami dernekleridir.

İlçe Merkezinde 1 Otel,1 Çay bahçesi,3 Lokanta,4 Kasap,küçük çaplı bakkal dükkanları ve 10 tane Kahvehane vardır.

İlçemizde herhangi bir Spor kulübü yoktur. Standartlara uygun olmayan 1 futbol sahası dışında herhangi bir spor tesisi yoktur.

Anavatan Partisi, Doğruyol Partisi Cumhuriyet Halk Partisi,Demokratik Sol Parti,Milliyetçi Hareket Partisi,Sadet Partisi,Ak Parti’nin İlçe Teşkilatları kurulmuştur.

İlçemizde Kütüphane,Sinema,Tiy atro,Kültür Sitesi yoktur.

İlçemizde her yıl 3 Kasım günü Kurtuluş Günü olarak kutlanır.

İlçemiz köylerine ait yaylalardan Dağköy, Carcı, Gönülalan, Melikköy, Meydancık, Değirmenköprü ve Çıldır istikametindeki köylerin yaylaları Iğdırlı hayvancılara kiraya verilir.

İlçemizin tipik geçim kaynağı Tarım ve Hayvancılık olup,Mer’a ve Yayla ihtilafları çok sık görülür. Birinci etap sulama kanalları ve doğal sulama imkanları olmasına rağmen İlçe Halkı genellikle tahıl ve ot tarımı yapmakta , sebze üretimini yerli halktan arazileri kiralayan Artvinliler yapmaktadır. Son yıllarda pancar üretimi de gelişmiştir.

İlçemizde HES hariç herhangi bir sanayi kuruluşu yoktur. Küçük çaplı oto tamiri ve kereste işlemeciliği yapan atölyeler bulunur.

Başta Koçköy Beldesi olmak üzere hemen, hemen bütün köylerimizde geleneksel Kafkas Halıları dokunmakta ve büyük şehirlere pazarlanmaktadır.

Köylerimizdeki süt üreticileri örgütsüz olup,mevsimlik olarak kurulan ve ri sıhhi ve ilkel şartlarda üretim yapan mandıralar sütü sezon başında,o günkü fiyatla peşin almaktadır.

İlçemizin Kars İli’ne uzaklığı 39 Km olduğundan genellikle sosyal ve ekonomik ihtiyaçlar İl Merkezinden karşılanmaktadır.

İlçemizin Aile yapısına bakıldığında Ataerkil Aile yapısı dikkat çeker. Çocuk sayısı 6- 8’dir. Çok eşliliğe rastlanır. Başlık istemeyle birlikte kız kaçırma olaylarına sık, sık rastlanır.

İlçemize bağlı toplam 47 köy ve bir beldede 51 İlköğretim Okulumuz vardır. İlçe Merke- zinde bulunan YİBO, ve 3 Kasım İlköğretim okulları ile beraber toplam 54 İlköğretim okulu bulunmaktadır. Ayrıca 1 Genel Lise ve bu liseye ait 200 kişi kapasiteli olup halen 100 kişilik kapasite ile çalışan 1 pansiyon bulunmaktadır. Bu okullarımızın yapımına Cumhuriyetin ilk yılları olan 1925 yılında Değirmenköprü köyünde başlanmış,daha sonra sırayla tüm köylerimize okul yapılmıştır. Şu anda okulu olmayan hiçbir köyümüz yoktur.
İlçemizde okuma-yazma oranı % 98 olarak tespit edilmiştir. Okullaşma oranı % 100. İlçe merkezinde Arpaçay Lisesi 1968 yılında,YİBO 1976 yılında,Merkez İlköğretim Okulu 1937 yılında,3 Kasım İlköğretim Okulu 1987 yılında açılmış ve halen eğitim ve öğretime devam etmektedir.

16 Ağustos 1997 tarih ve 4306 Sayılı Kanunla kabul edilen 8 yıllık kesintisiz zorunlu İlköğretim uygulamasına 1997-98 Eğitim-Öğretim yılından itibaren başlanmış,bu doğrultuda:

a) 1997-98 Öğretim yılından itibaren İlçemize bağlı Tomarlı,Kuyucuk ve Koçköy Beldesinde bulunan ilkokullar ile bağımsız ortaokullar birleştirilerek İlköğretim Okuluna dönüştürülmüştür.

b) İlçe Merkezinde bulunan İlkokuluna ek derslik yapılarak İlköğretim okuluna dönüştürülmüştür.

c) İlçemize bağlı Koçköy Beldesinde bulunan Gazi Ahmet İlkokulunun fiziki yapısı uygun olduğundan İlköğretim Okuluna dönüştürülmüştür.

1996-97 Eğitim-Öğretim yılında köy ilkokullarından mezun olan öğrencilerimizin bir kısmı yukarıda bahsedilen okullara yerleştirilmiş,diğer leri de merkezde bulunan Arpaçay Lisesi pansiyonu ile YİBO’na yerleştirilmiştir. Pansiyonda kalan öğrenciler İlköğretim Okulunda öğrenimlerine devam etmektedir.

Arpaçay Merkez Sağlık Ocağı, Koçköy Sağlık Ocağı,Kuyucuk Sağlık Ocağı, Gönülalan ve Doğruyol Sağlık Ocağı olmak üzere 5 adet Sağlık Ocağı ve 17 adet Köy tipi Sağlık evi bulunmaktadır. Sağlık hizmetleri toplam 7 Doktor, 2 Sağlık Memuru, 6 Hemşire, 14 Ebe, 1 Laboratuar Teknisyeni ile yürütülmektedir. İlçe Merkezinde 1 adet Eczane bulunmaktadır.2 tanesi merkez Sağlık Ocağında,ötekisi Koçköy Sağlık Ocağında olmak üzere 3 tane Ambulans vardır. İl Merkezinin yakın olması nedeniyle ilçe halkı genellikle il merkezindeki Devlet Hastanesi ve Doğumevine gitmektedir.

İlçemiz ekonomisinin karakteristik özelliği tarım ve hayvancılıktır. İlçemizde 2001 yılı itibariyle ilçedeki çiftçi aile sayısı 4100 olup, 41.024 adet B. Baş,86.897 adet K. baş hayvan varlığı mevcuttur. Son beş yıl içinde hayvan varlığı kültür ve melez ırklar açısından gelişim gösterirken 1995 yılında başlayan canlı hayvan ve et ithalatı uygulaması ilçemizde de yankısını göstermiş ve hayvancılığı olumsuz yönde etkilemiştir.

Süt işletmeciliği geleneksel, aile tipi mandıracılık şeklinde değerlendirilmekte olup 2001 yılı verilerine göre 25.276 ton süt üretimi gerçekleştirilmiştir .

İlçemizde mer’a ya dayalı besicilik yapıldığından kuzular 8 aylık , sığırlar 18 aylık iken ya kesilmekte ya da besicilik yapanlara satılmaktadır.

İlçemizdeki tarımsal üretim çoğunlukla hayvancılığı desteklemek için yapılır. Bu nedenle tahıl ve ot üretimi çoğunluktadır Sulamayla birlikte pancar ekimi yaygınlaşmaya başlamıştır. İlçe ekonomisinde hayvancılığın payı % 65-70 tarımın payı ise %30-35 seviyesindedir.

İlçemizde tarım ve hayvancılıkta örgütlenme olmayıp ,aile işletmeciliği şeklinde üretim yapılmaktadır.3 Adet Tarım Kredi Kooperatifi ve toplam 50 adet fenni ahır bulunmaktadır. İlçemiz ekonomine katkıda bulunan bir diğer faktör de halıcılıktır. İlçemiz genelinde hemen, hemen her köyde Kars halısı dokunmaktadır. Kars halıları geleneksel Kafkas motifleriyle ve tamamen doğal boyama yöntemi kullanılarak dokunur. M2 si 230-250 milyon lira arasında değişmektedir. Ancak köylülerin aile ve hayvanları için gerekli olan nakit para ihtiyaçları nedeniyle başta İstanbul olmak üzere bölgeye gelen tüccarlar halıları yok pahasına satın almaktadır.

İlçemizde sanayi kuruluşu olarak bir tek Çıldır Hidro Elektrik Santralı bulunmaktadır. 3 adet ünite mevcut olup 3X5 =15 MW gücündedir.

İlçemizde banka şubesi olarak yalnızca T.C Ziraat Bankası mevcuttur.

İlçemizde toplam tarım alanı 265 391 dekardır. Bu alanın toplam 14 500 dekarlık kısmı sulanmaktadır. Arpaçay merkez, Okcuoğlu,Telek köylerinde toplam 9300 dekarlık alan D.S.İ kanallarıyla sulanmakta kalan 4200 dekarlık alan ise çiftçilerin kendi imkanlarıyla sulanmaktadır. 4100 hane çiftçilikle iştigal eder ve 650 adet traktör mevcuttur.

İlçemizde 9 adet kurumlar,57 adet gelir ve 212 adet götürü vergi mükellefi olup vergi tahsilat oranı ekim ayı itibariyle %89 dur.

İlçemizin Kars merkezine uzaklığı 39 km dir. Komşuları Çıldır ilçesine 46 km, Akyaka 45 km, Susuz ise 27 km uzaklığa sahip olup, yol durumu asfalttır. Köy yolu ise genel olarak stabilize olup, sadece karayolları ağı üzerinde bulunan köy yolları asfalttır.
 
Üst Alt